fbpx

Dlaczego przewlekłe stosowanie inhibitorów pompy protonowej powoduje zaburzenia mikrobioty? – Wyjaśniamy!

Autor:
mgr farm.
Publikacja: 01/08/2024
Aktualizacja: 12/07/2024
Farmaceuta znajdzie w artykule omówienie oraz mechanizmy wyjaśniające w jaki sposób przewlekła terapia inhibitorami pompy protonowej może powodować zaburzenia mikrobioty. Dowie się jakie skutki zdrowotne mogą być wywołane dysbiozą mikrobioty wskutek długotrwałego przyjmowania IPP.

Spis treści

Treść tylko dla farmaceutów i techników farmaceutycznych.

Pytanie

Dlaczego przewlekłe stosowanie inhibitorów pompy protonowej może prowadzić do zaburzeń mikrobioty?

Krótka odpowiedź

Przewlekłe stosowanie inhibitorów pompy protonowej może powodować zaburzenia mikrobioty poprzez:

  • wzrost pH treści żołądkowej (niskie pH kwasu solnego w żołądku jest naturalną barierą chemiczną chroniącą przed przedostaniem się patogenów), co zwiększa ryzyko zakażeń układu pokarmowego przez drobnoustroje chorobotwórcze, w szczególności Clostridioides difficile oraz bakteriami z rodzaju Salmonella, Streptococcus oraz Escherichia
  • zmiany w składzie gatunkowym mikrobioty i dysbiozę wywołaną przez kolonizację ściany jelit bakteriami, które fizjologicznie tam nie występują, co może prowadzić do wystąpienia zaparć, biegunek, bólów brzucha i w konsekwencji do rozwoju SIBO
  • zaburzenie metabolizmu oraz syntezy krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, które są niezbędne w utrzymaniu homeostazy mikrośrodowiska mikrobioty oraz regulacji odpowiedzi immunologicznej

Czytaj też: Czy inhibitory pompy protonowej mogą być bezpiecznie stosowane w okresie karmienia piersią? – Wyjaśniamy!

Wyjaśnienie

Inhibitory pompy protonowej (IPP), takie jak pantoprazol (Anesteloc, Controloc), omeprazol (Bioprazol, Helicid), esomeprazol (Emanera, Mesopral), lanzoprazol (Lanzul, Zalanzo) stanowią jedną z dziesięciu najczęściej przepisywanych grup leków na całym świecie. Główne wskazania do podjęcia terapii IPP obejmują chorobę refluksową przełyku, chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy, objawowe leczenie częstej zgagi (występującej co najmniej 2 razy w tygodniu), prewencję choroby wrzodowej żołądka związanej z przyjmowaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) oraz eradykację Helicobacter pylori.[1]

Chociaż względne ryzyko wystąpienia działań niepożądanych w trakcie terapii IPP jest niskie, w ostatnich latach pojawia się coraz więcej badań alarmujących o negatywnych aspektach przewlekłego stosowania tych leków, szczególnie w odniesieniu do zaburzeń mikrobioty układu pokarmowego. Według metaanalizy z 2020 roku IPP są grupą leków najbardziej związaną ze zmniejszoną różnorodnością i zmianami taksonomicznymi mikrobiomu jelitowego.[2]

W warunkach fizjologicznych niskie pH kwasu solnego w żołądku stanowi naturalną barierę chemiczną chroniącą przed patogenami. Przewlekła terapia IPP prowadzi do wzrostu pH treści żołądkowej, czego efektem może być kolonizacja przewodu pokarmowego przez drobnoustroje chorobotwórcze.[3] Metaanaliza 23 badań, obejmujących prawie 300 000 pacjentów wykazała wzrost częstości występowania biegunki związanej z Clostridioides difficile o 65% wśród pacjentów przyjmujących IPP długoterminowo w porównaniu do grupy niestosującej owych leków.[4] Willems i in. opracowali badanie kohortowe, w którym wykazali istotny związek między przewlekłym stosowaniem IPP, a wzrostem ryzyka zakażenia opornym na antybiotykoterapię szczepem Enterobacterales.[5] W innych badaniach wykazano również obecność patogennych szczepów bakterii z rodzaju Salmonella, Streptococcus oraz Escherichia.[6]

Według metaanalizy z 2018 roku przewlekła terapia IPP może prowadzić również do zmian w składzie gatunkowym bakterii kolonizujących jelita. Pacjenci przyjmujący IPP przez długi okres posiadali znacznie mniejszą liczbę komensali jelitowych, natomiast stwierdzono obecność bakterii występujących w obrębie jamy ustnej, przełyku oraz żołądka, które fizjologicznie nie wchodzą w skład mikrobiomu jelitowego. Zmiany te były powiązane ze wzrostem częstości występowania zaparć, biegunek, wzdęć oraz bólów brzucha.[7] Schmulson i in. wykazali, że długotrwałe przyjmowanie IPP może prowadzić do zespołu rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (ang. small intestinal bacterial overgrowth, SIBO).[8]

Zmiany w składzie mikrobiomu mogą prowadzić do zaburzeń syntezy krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych (ang. short-chain fatty acids, SCFA) takich jak kwas masłowy, kwas octowy i kwas propionowy, które są niezbędne w zachowaniu integralności nabłonka jelit, regulacji odpowiedzi immunologicznej organizmu oraz zachowaniu równowagi odpowiedzi pro- i przeciwzapalnej [9] Lin i in. opracowali badanie kohortowe, które wykazało związek między przewlekłą terapią IPP, a rozwojem chorób autoimmunologicznych, takich jak choroba Hashimoto, reumatoidalne zapalenie stawów, łuszczyca i toczeń rumieniowaty, wskutek zaburzeń składu mikrobioty jelitowej.[10]

IPP posiadają silnie udokumentowaną skuteczność oraz korzystny profil bezpieczeństwa, co sprawia, że częstość ich stosowania znacząco wzrosła w przeciągu ostatnich kilku dekad, jednak są one często przepisywane oraz przyjmowane przewlekle bez wskazań opartych na dowodach. W przekrojowym badaniu prospektywnym z 2015 roku wykazano, że 26,8% recept na IPP było wystawione na niewłaściwe wskazania, zaś 68,4% pacjentów miało przepisane dawki wyższe niż zalecane przez wytyczne. Jednak autorzy badania podkreślają, że przedstawione dowody są ograniczone, a skala problemu niewłaściwej terapii IPP jest zdecydowanie większa, ze względu na mnogość preparatów dostępnych bez recepty.[11] Wydając pacjentowi IPP bez recepty, zaleć mu stosowanie najmniejszej skutecznej dawki przez możliwie najkrótszy okres oraz poinformuj go braku zasadności stosowania tych leków przewlekle w charakterze „osłony” na żołądek. Poinformuj pacjenta o zwiększonym ryzyku wystąpienia infekcji bakteryjnych przewodu pokarmowego, szczególnie podczas przyjmowania leków immunosupresyjnych, antybiotyków nieprzeznaczonych w eradykacji H. pylori oraz podróży do krajów egzotycznych, gdzie może być on narażony na kontakt z odmienną mikrobiotą. Obecnie nie ma wytycznych zalecających włączenie suplementacji probiotykami w trakcie przewlekłego stosowania IPP, jednak w przypadku zgłoszenia przez pacjenta objawów ze strony układu pokarmowego, możesz zarekomendować mu probiotyk.

Piśmiennictwo

  1. Strand, D. S., Kim, D., & Peura, D. A. (2017). 25 Years of Proton Pump Inhibitors: A Comprehensive Review. Gut and liver, 11(1), 27–37. https://doi.org/10.5009/gnl15502
  2. Weersma, R. K., Zhernakova, A., & Fu, J. (2020). Interaction between drugs and the gut microbiome. Gut, 69(8), 1510–1519. https://doi.org/10.1136/gutjnl-2019-320204
  3. Tian, L., Huang, C., Fu, W., Gao, L., Mi, N., Bai, M., Ma, H., Zhang, C., Lu, Y., Zhao, J., Zhang, X., Jiang, N., Lin, Y., Yue, P., Yuan, J., & Meng, W. (2023). Proton pump inhibitors may enhance the risk of digestive diseases by regulating intestinal microbiota. Frontiers in pharmacology, 14, 1217306. https://doi.org/10.3389/fphar.2023.1217306
  4. Janarthanan, S., Ditah, I., Adler, D. G., & Ehrinpreis, M. N. (2012). Clostridium difficile-associated diarrhea and proton pump inhibitor therapy: a meta-analysis. The American journal of gastroenterology, 107(7), 1001–1010. https://doi.org/10.1038/ajg.2012.179
  5. Willems, R. P. J., Schut, M. C., Kaiser, A. M., Groot, T. H., Abu-Hanna, A., Twisk, J. W. R., van Dijk, K., & Vandenbroucke-Grauls, C. M. J. E. (2023). Association of Proton Pump Inhibitor Use With Risk of Acquiring Drug-Resistant Enterobacterales. JAMA network open, 6(2), e230470. https://doi.org/10.1001/jamanetworkopen.2023.0470
  6. Martín-Núñez, G. M., Cornejo-Pareja, I., Clemente-Postigo, M., Tinahones, F. J., & Moreno-Indias, I. (2021). Helicobacter pylori Eradication Therapy Affect the Gut Microbiota and Ghrelin Levels. Frontiers in medicine, 8, 712908. https://doi.org/10.3389/fmed.2021.712908
  7. Minalyan, A., Gabrielyan, L., Scott, D., Jacobs, J., & Pisegna, J. R. (2017). The Gastric and Intestinal Microbiome: Role of Proton Pump Inhibitors. Current gastroenterology reports, 19(8), 42. https://doi.org/10.1007/s11894-017-0577-6
  8. Schmulson, M. J., & Frati-Munari, A. C. (2019). Bowel symptoms in patients that receive proton pump inhibitors. Results of a multicenter survey in Mexico. Síntomas intestinales en pacientes que reciben inhibidores de bomba de protones (IBP). Resultados de una encuesta multicéntrica en México. Revista de gastroenterologia de Mexico (English), 84(1), 44–51. https://doi.org/10.1016/j.rgmx.2018.02.008
  9. Martín-Núñez, G. M., Cornejo-Pareja, I., Coin-Aragüez, L., Roca-Rodríguez, M. D. M., Muñoz-Garach, A., Clemente-Postigo, M., Cardona, F., Moreno-Indias, I., & Tinahones, F. J. (2019). H. pylori eradication with antibiotic treatment causes changes in glucose homeostasis related to modifications in the gut microbiota. PloS one, 14(3), e0213548. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0213548
  10. Lin, S. H., Chang, Y. S., Lin, T. M., Hu, L. F., Hou, T. Y., Hsu, H. C., Shen, Y. C., Kuo, P. I., Chen, W. S., Lin, Y. C., Chen, J. H., & Chang, C. C. (2021). Proton Pump Inhibitors Increase the Risk of Autoimmune Diseases: A Nationwide Cohort Study. Frontiers in immunology, 12, 736036. https://doi.org/10.3389/fimmu.2021.736036
  11. Kelly, O. B., Dillane, C., Patchett, S. E., Harewood, G. C., & Murray, F. E. (2015). The Inappropriate Prescription of Oral Proton Pump Inhibitors in the Hospital Setting: A Prospective Cross-Sectional Study. Digestive diseases and sciences, 60(8), 2280–2286. https://doi.org/10.1007/s10620-015-3642-8
Subskrybuj
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments
FB
Twitter/X
LinkedIn
WhatsApp
Email
Wydrukuj

Zobacz też

Inne o zagadnieniu:

mgr farm.
Alicja Domagalska
mgr farm.
Alicja Domagalska

Inne o wskazaniach:

mgr farm.
Łukasz Buglowski
mgr farm.
Sara Hmaidan
dr n. farm.
Dorota Wróblewska
mgr farm.
Bartosz Skałubiński
0
Wyraź swoje zdanie i dodaj komentarz :)x

Zaloguj się