Farmakoterapia osteoporozy skupia się głównie na zapobieganiu złamaniom kości u kobiet po menopauzie z osteoporozą, u których wystąpił incydent złamania kości. Jako leki pierwszego rzutu zaleca się bisfosfoniany,^[1] a preferowaną opcją jest:

• alendronian sodu (Alendrogen, Ostolek, Sedron),
• ryzedronian sodu (Risendros 35),
• kwas zoledronowy (Aclasta) – dożylnie
• kwas ibandronowy (Bonviva, Kefort),

W przypadku osób niemogących stosować bisfosfonianów stosuje się też:

• ranelinian strontu (Protelos) lub
• raloksyfen (Evista).

Inne możliwości terapii to:

• denosumab (Prolia) – ludzkie przeciwciało monoklonalne skierowane przeciwko RANK,
• teryparatyd (Forsteo) –  rekombinowany 1–34 N-końcowy fragment cząsteczki parathormonu oraz leki zmniejszające ryzyko złamań jak:
• kalcytonina łososiowa (Calcitonin Jelfa) czy
• terapia zastępcza estrogenowo-progestagenowa.

Jakich informacji udzielić o dawkowaniu?

Alendronian sodu: 70 mg raz w tygodniu lub do leczenia osteoporozy po menopauzie; 10mg na dobę w leczeniu osteoporozy u mężczyzn; 5mg na dobę w profilaktyce osteoporozy pomenopauzalnej; 5 mg na dobę do zapobiegania i leczenia osteoporozy indukowanej kortykosteroidami (10 mg na dobę u kobiet po menopauzie, nieotrzymujących HTZ).

Ryzedronian sodu: 5 mg na dobę lub 35 mg raz w tygodniu w leczeniu osteoporozy pomenopauzalnej w celu zmniejszenia ryzyka złamań kręgów i szyjki kości udowej; 5 mg dziennie w profilaktyce osteoporozy pomenopauzalnej oraz wywołanej kortykosteroidami.

Kwas zoledronowy: 5 mg dożylnie raz na rok.

Kwas ibandronowy: doustnie 150 mg raz w miesiącu lub dożylnie 3 mg raz na 3 miesiące.

Lek należy przyjąć co najmniej pół godziny przed pierwszym posiłkiem dnia.  Po przyjęciu tabletki, pacjent nie powinien się kłaść, należy pozostać w pozycji pionowej przez minimum 30 minut po zastosowaniu leku.

Raloksyfen: 60 mg raz dziennie, w leczeniu i zapobieganiu osteoporozy.

Ranelinian strontu: 2 g raz dziennie, popijając szklanką wody, najlepiej przed snem, do leczenia osteoporozy pomenopauzalnej w celu zmniejszenia ryzyka złamań kręgów i szyjki kości udowej.

Denosumab: 60 mg co 6 miesięcy podawane podskórnie.

Teryparatyd: 20 µg dziennie.

Na czym się skupić edukując pacjenta o leku lub chorobie?

Podczas rozmowy z pacjentem poinformuj go, że:

• leczenie farmakologiczne  ma na celu naprawę kości i zwiększenie ich wytrzymałości,
• alendronian, ryzedronian sodu, kwas ibandronowy należy połykać w całości, popijając dużą ilością wody, w pozycji siedzącej lub stojącej, na czczo, co najmniej 30 minut przed śniadaniem (lub innym lekiem doustnym); posiłek, inny produkt leczniczy lub napój (inny niż woda) może zmniejszać wchłanianie leku, jeśli pacjent nie jest w stanie przyjąć ryzedronianu sodu w godzinach porannych, może przyjąć lek w ciągu dnia, w środku czterogodzinnej przerwy od jedzenia, pacjent powinien pozostać w pozycji stojącej lub siedzącej przez co najmniej 30 minut od spożycia tabletki,
• tabletkę należy połknąć w całości, popijając szklanką wody, nie wolno leku rozgryzać ani żuć, ponieważ może to doprowadzić do owrzodzenia błony śluzowej jamy ustnej i gardła,
• w przypadku ranelinianu strontu należy unikać spożywania pokarmu dwie godziny przed i po przyjęciu dawki leku. W szczególności należy unikać produktów bogatych w wapń np. mleka, również należy unikać leków zobojętniających zawierających wodorotlenki glinu i magnezu

Zobacz też: Leki zobojętniające

Czy leczenie przynosi efekty?

Leczenie jest nieskuteczne, gdy:

• pomimo prawidłowego leczenia przez rok występują urazy kości,
• badanie kości ukazuje, że gęstość kości po terapii jest mniejsza niż przed jej rozpoczęciem.

Czytaj też:

Europejski Dzień Profilaktyki Udarowej

Antagonisty aldosteronu

Inkretynomimetyki

Jakich działań niepożądanych można się spodziewać?

Do najczęstszych działań niepożądanych bifosfonianów należą:  ból i zawroty głowy, zgaga, biegunki i zaparcia, ból brzucha, niestrawność, zaparcia, biegunka, wzdęcia z oddawaniem gazów, owrzodzenie przełyku, zaburzenia połykania, wzdęcia, zarzucanie treści żołądkowej do przełyku, łysienie świąd, bóle mięśniowo-szkieletowe, osłabienie, zapalenie, owrzodzenia i nadżerki jamy ustnej i gardła.^[2][3] Inne leki mogą powodować:

• ryzedronian sodu: ból brzucha, niestrawność, nudności, biegunki i zaparcia.
• raloksyfen: uderzenia gorąca, skurcze nóg i obrzęki obwodowe.
• ranelinian strontu: nudności, biegunki, żylna choroba zakrzepowo-zatorowa, bóle głowy. Lek może wywoływać rzadką, ale zagrażającą życiu reakcję alergiczną, objawami mogą być wysypka, gorączka oraz powiększenie węzłów chłonnych. W przypadku pojawienia się, któregokolwiek z tych objawów, pacjent powinien niezwłocznie zgłosić się do lekarza.

Jak pomóc monitorować leczenie i ryzyko interakcji?

Konsultując pacjenta warto wiedzieć, że:

• przed rozpoczęciem terapii kwasem alendronowym konieczne jest sprawdzenie poziomu wapnia, także w trakcie terapii zaleca się monitorowanie stężenia wapnia,
• w przypadku niewystarczającej podaży wapnia i witaminy D w diecie, należy rozważyć suplementację.

Zaproponuj zmiany w stylu życia

Poinformuj pacjenta, że:

• ćwiczenia aerobowe o umiarkowanym nasileniu np. bieganie czy aerobik dają korzystne efekty u pacjentów z osteoporozą,
• rzucenie palenia może pomóc zmniejszyć tempo utraty masy kostnej, a także zmniejszyć prawdopodobieństwo wczesnej menopauzy,
• podczas leczenia należy unikać nadmiernego spożycia alkoholu, ponieważ działa toksycznie na kości.

Piśmiennictwo:

1. Byun J-H, Jang S, Lee S, et al. The Efficacy of Bisphosphonates for Prevention of Osteoporotic Fracture: An Update Meta-analysis. Journal of Bone Metabolism. 2017;24(1):37-49. pełny tekst⬏
2. ChPL Ostemax⬏
3. ChPL Bonviva⬏