Pokrzywa znana była już w Starożytnej Grecji jako surowiec moczopędny i przeczyszczający. Indianie zamieszkujący Amerykę Północną stosują ją w ginekologii, a w Indiach jest popularnym surowcem używanym w leczeniu tradycyjnym. Nazwa łacińska pochodzi od łacińskiego słowa „uro”, co oznacza „palić” i nawiązuje do efektu „parzenia” podczas dotyku.

Surowce

Liść pokrzywy – Urticae folium

Korzeń pokrzywy – Urticae radix

Skład chemiczny

Do związków aktywnych liścia pokrzywy zaliczamy flawonoidy (pochodne kwercetyny, kemferol, izoramnetyna), kwasy fenolowe (kawowy, chlorogenowy), kwasy organiczne (mrówkowy, octowy, glikolowy, cytrynowy, jabłkowy, szczawiowy, bursztynowy), witaminy K, B, C, E, kwas foliowy, chlorofil, karotenoidy (β-karoten), ksantofile, związki mineralne (krzem, magnez, żelazo, wapń), aminy biogenne (acetylocholina, histamina, serotonina, tryptamina, betaina), wolne aminokwasy, białko, kumaryny (skopoletyna) triterpeny, lecytynę.

W korzeniach pokrzywy występują ponadto fitosterole (β-sitosterol), przyswajalna krzemionka, lektyny, polisacharydy i lignany.

Działanie

Pokrzywa zwyczajna wykazuje działanie:

• moczopędne i przeciwobrzękowe (działanie zaobserwowane w badaniach na szczurach, liść i korzeń),^[1]
• przeciwzapalne (zaobserwowane in-vitro, liść),^[2]
• przeciwbólowe (korzeń),
• obniżające stężenie glukozy (liść),
• hepatoprotekcyjne (wykazane w badaniach na szczurach),^[3]
• wzmacniające włosy (korzeń),
• przeciwłojotokowe,
• antyproliferacyjne (wykazano takie działanie korzenia w badaniach in vitro),^[4]
• przeciwwirusowe,^[5]
• hipotensyjne (zaobserwowane w badaniach na zwierzętach, korzeń).^[6]

Zastosowanie poparte wynikami badań klinicznych

Brakuje badań klinicznych, które potwierdzałyby celowość stosowania pokrzywy.

Zastosowanie jako tradycyjny produkt leczniczy roślinny

Korzeń pokrzywy może być stosowany w leczeniu takich dolegliwości jak:

• Łagodny rozrost gruczołu krokowego (BPH).^[7][8] Związki aktywne zawarte w korzeniu pokrzywy przyczyniają się do zmniejszenia bólu.^[9] U mężczyzn, cierpiących na BPH, może ułatwiać oddawanie moczu i zmniejszać ból z tym związany.

Liść pokrzywy tradycyjnie jest stosowany jako środek na:

• bóle stawowe,
• choroby układu moczowego.

Korzeń pokrzywy działa moczopędnie.^[7]

Zastosowanie w medycynie ludowej

W medycynie ludowej korzeń i liść pokrzywy stosuje się w takich chorobach jak: obrzęki, choroba reumatyczna, choroby stawów, choroba zwyrodnieniowa stawów, nadciśnienie, zaburzenia oddawania moczu towarzyszące BPH, alergia w nieżycie nosa, biegunka, choroba jelita grubego, wewnętrzne krwawienia i przewlekłe wysypki skórne.

Interakcje

Mogą wystąpić interakcje pokrzywy z lekami, takimi jak:

• finasteryd – badania kliniczne pokazały, że pokrzywa wspomaga leczenie rozrostu prostaty.

Bazując na wiedzy teoretycznej, należy unikać równoległego stosowania pokrzywy z lekami moczopędnymi i na nadciśnienie, gdyż pokrzywa może nasilać działanie tychże leków.

Bezpieczeństwo stosowania

Po przyjęciu preparatów z pokrzywy możliwe jest wystąpienie działań niepożądanych ze strony układu pokarmowego, reakcji alergicznych, pokrzywki, świądu. Wszystkie te działania określane są jako łagodne.^[9]

Pokrzywa w kontakcie bezpośrednim powoduje miejscowe podrażnienie skóry poprzez efekt parzący. Jest to skutek działania histaminy, która jest jednym ze składników aktywnych surowca.

Przeciwwskazaniami do stosowania pokrzywy są:

• nadwrażliwość na którykolwiek ze związków czynnych pokrzywy,
• krwotoki spowodowane polipami oraz nowotworami macicy,
• ciąża – zabronione ze względu na jej wpływ na układ hormonalny.

Praktyczne wskazówki dla pacjentów

Część nadziemna rośliny (Urticae herba) jest często stosowana w leczeniu stanów zapalnych stawów, a korzeń (Urticae radix) – w łagodnym przeroście gruczołu krokowego.

Przykładowe preparaty

Leki zawierające pokrzywę zwyczajną to:

• Liść pokrzywy (FLOS/Herbapol) – zioła do zaparzania (do stosowania w łagodnych stanach zapalnych dróg moczowych i łagodnych bólach reumatycznych).
• Pokrzywa fix (FLOS/Herbapol) – zioła do zaparzania (do stosowania w łagodnych stanach zapalnych dróg moczowych i łagodnych bólach reumatycznych).
• Succus Urticae – płyn doustny (do stosowania w łagodnych stanach zapalnych dróg moczowych i łagodnych bólach reumatycznych).
• Urtix – tabletki (do stosowania w łagodnym rozroście gruczołu krokowego z zaburzeniami oddawania moczu).

Ponadto pokrzywa zwyczajna jest dostępna w lekach złożonych, takich jak:

• Prostapol – płyn doustny (do stosowania w trudnościach w oddawaniu moczu związanych m.in. z łagodnym rozrostem prostaty).
• Urofort – płyn doustny (do stosowania moczopędnie w stanach zapalnych dróg moczowych).
• Vagosan – zioła do sporządzania odwaru (do przemywania warg sromowych i okolic w stanach zapalnych).

Piśmiennictwo:

1. Tahri A et al.: Acute diuretic, natriuretic and hypotensive effects of a continuous perfusion of aqueous extract of Urtica dioica in the rat. J Ethnopharmacol, 2000.⬏
2. Obertreis B et al.: Anti-inflammatory effect of Urtica dioica folia extract in comparison to caffeic malic acid. Arzneimittelforschung, 1996.⬏
3. Yener Z et al.: Effects of Urtica dioica L. seed on lipid peroxidation, antioxidants and liver pathology in aflatoxininduced tissue injury in rats. Food and Chemical Toxicology, 2009.⬏
4. Lichius JJ et al.: Antiproliferative effect of a polysaccharide fraction of a 20% methanolic extract of stinging nettle roots upon epithelial cells of the human prostate (LNCaP). Pharmazie, 1999.⬏
5. Balzarini J et al.: The mannose-specific plant lectins from Cymbidium hybrid and Epipactis helleborine and the (N-acetylglucosamine)n-specific plant lectin from Urtica dioica are potent and selective inhibitors of human immunodeficiency virus and cytomegalovirus replication in vitro. Antiviral Res, 1992.⬏
6. Testai L et al.: Cardiovascular effects of Urtica dioica L. (Urticaceae) roots extracts: in vitro and in vivo pharmacological studies. J Ethnopharmacol, 2002.⬏
7. EMA: Community herbal monograph on Urtica dioica L., Urtica urens L., their hybrids or their mixtures, radix, 2012.⬏⬏
8. Blumenthal M, Busse WR, Goldberg A: The Complete German Commission E Monographs. Austin, TX: Integr Med Com, 1998.⬏
9. Braun L, Cohen M, Herbs and natural supplements, 2010.⬏⬏