Leki przeciwdepresyjne są skuteczne w leczeniu umiarkowanej i ciężkiej depresji, w tym depresji poporodowej.

Do trzech głównych klas leków przeciwdepresyjnych należą:

• trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD),
• selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI),
• inhibitory monoaminooksydazy (IMAO).

Wybór TLPD lub SSRI na ogół przeważa nad IMAO. SSRI w porównaniu z inhibitorami MAO (moklobemidem) i TLPD, wykazują mniej efektów ubocznych, mniejsze jest też ryzyko przedawkowania. Niekoniecznie jednak są bardziej skuteczne.

Do leków przeciwdepresyjnych zaliczamy też: maprotylinę, mianserynę i mirtazapinę; wenlafaksynę i duloksetynę (SNRI), reboksetynę (NRI, stosowana u pacjentów z zahamowaniem ruchowym), a także trazodon, bupropion i tianeptynę.

Jakich informacji udzielić o dawkowaniu?

Najważniejsze informacje, które powinieneś przekazać na temat dawkowania to:

• SSRI, takie jak fluoksetyna, przyjmuje się raz dziennie,
• TLPD, takie jak amitryptylina, przyjmuje się w dawkach podzielonych w ciągu dnia lub w pojedynczej dawce przed snem,
• Najczęściej stosowanym na świecie IMAO jest fenelzyna, ale w Polsce jest niedostępna. Jedynym lekiem z tej grupy jest moklobemid, stosowany 1 -3 razy dziennie.

Na czym się skupić edukując pacjenta o leku lub chorobie?

Wyjaśnij pacjentowi, że pierwsze efekty działania SSRI i IMAO mogą pojawić się dopiero po 3 tygodniach, a pełny efekt może być widoczny dopiero po upływie od sześciu do ośmiu tygodni.

Czy leczenie przynosi efekty?

Jeżeli w rozmowie z pacjentem zauważysz, że pomimo odpowiedniej ilości tabletek dziennie, przez co najmniej cztery tygodnie, nie odczuwa on żadnej poprawy, konieczna jest konsultacja z lekarzem przepisującym lek.

Jakich działań niepożądanych można się spodziewać?

Najczęstsze działania leków przeciwdepresyjnych to:

• SSRI mogą powodować zaburzenia przewodu pokarmowego, takie jak nudności, wymioty czy niestrawność, zaburzenia snu,
• TLPD często wywołują zespół cholinergiczny, objawami mogą być: suchość w ustach, zaparcia, niewyraźne widzenie, zaburzenia koncentracji czy uczucie splątania.
• IMAO mogą powodować zawroty głowy, senność i bóle głowy,
• stopniowe zwiększanie dawki SSRI daje mniejsze prawdopodobieństwo pojawienia się efektów niepożądanych, ale to wymaga zrównoważenia w kontekście konieczności uzyskania szybkiego efektu terapeutycznego,
• leki przeciwdepresyjne mogą powodować spadek libido oraz zaburzenia erekcji.^[1] (wyjątkiem jest bupropion)

Czytaj też:

Ibuprofen

Sartany

Inkretynomimetyki

Jak pomóc monitorować leczenie i ryzyko interakcji?

Pamiętaj, że:

• stan psychiczny pacjentów spożywających leki przeciwdepresyjne, w początkowym etapie kuracji, powinien być kontrolowany raz lub dwa razy w tygodniu,
• leki przeciwdepresyjne mogą pogłębiać tendencje samobójcze; jeśli podejrzewasz u pacjenta występowanie takich objawów natychmiast skieruj go do lekarza przepisującego lek;
• wszystkie leki przeciwdepresyjne, ale w szczególności SSRI mogą powodować hiponatremię.^[2][3]; szczególnie wrażliwe są osoby starsze, dlatego należy uważać na objawy takie jak senność, splątanie czy drgawki,
• odstawianie leków przeciwdepresyjnych powinno nastąpić pod nadzorem lekarza i dopiero w momencie, kiedy remisja objawów trwa cztery miesiące; należy unikać nagłego odstawienia leku – dawkę należy zmniejszać stopniowo w okresie jednego do dwóch tygodni; odstawianie leków przeciwdepresyjnych możliwe jest tylko pod nadzorem lekarza; dawkę leku należy zmniejszać stopniowo, w celu uniknięcia objawów odstawiennych tj. zawrotów głowy, nudności, bólu głowy, zaburzeń snu, obniżenia nastroju, szumu w uszach; w związku z tym należy zwrócić uwagę pacjenta, że musi dbać o to, aby zawsze mieć zapas leku i nie dopuścić do przerwania terapii,
• zalecane jest przyjmowanie moklobemidu po posiłkach w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa interakcji z tyraminą; może ona powodować gwałtowny wzrost ciśnienia krwi, co stwarza ryzyko np. krwotoków mózgowych; do produktów o dużej zawartości tyraminy należą niektóre sery (Boursalt, Cheddar, Camembert, Gruyere), napoje (wino, piwo) oraz marynowane śledzie, produkty drożdżowe, czekolada, soja; u pacjentów, u których pojawia się u niech pulsujący ból głowy, należy natychmiast skierować do lekarza; ryzyko interakcji utrzymuje się do tygodnia po odstawieniu leku.

Zaproponuj zmiany w stylu życia

Konsultując pacjenta, warto przypomnieć, że:

• podczas leczenia zalecane jest ograniczenie spożywania alkoholu,
• aktywność fizyczna korzystnie wpływa na poprawę nastroju i zmniejszenie objawów depresji, zachęć pacjenta do ćwiczeń na siłowni lub znalezienia innej przyjemnej formy aktywności.

Piśmiennictwo

1. Cascade E, Kalali AH, Kennedy SH. Real-World Data on SSRI Antidepressant Side Effects. Psychiatry (Edgmont). 2009;6(2):16-18.pełny tekst [dostęp 2.03.2018]⬏
2. ChPL Fluoksetyna EGIS⬏
3. Revol R., Rault C., Polard E., Bellet F., Guy C.: [Hyponatremia associated with SSRI/NRSI: Descriptive and comparative epidemiological study of the incidence rates of the notified cases from the data of the French National Pharmacovigilance Database and the French National Health Insurance] Encephale 2017 abstract [dostęp 2.03.2018]⬏