Temat szczepień przeciwko grypie w aptekach nieprzypadkowo poruszany jest na naszym portalu w kategorii Opieka Farmaceutyczna. Według autorów raportu „Opieka farmaceutyczna. Szczepienia przeciwko grypie w aptekach”, (Patrz: “Nowy raport na temat szczepień przeciw grypie w aptekach”.) w krajach gdzie umożliwiono farmaceutom przeprowadzanie szczepień, stanowią one jedną z tych usług opieki farmaceutycznej, których korzystne efekty widoczne są bardzo szybko, już w ciągu jednego lub dwóch sezonów grypowych.

Czy zaangażowanie farmaceutów w Polsce w szczepienia przeciwko grypie jest potrzebne?

Według raportu główne problemy, jakim w najbliższych latach musi stawić czoła system ochrony zdrowia w Polsce, to starzenie się społeczeństwa oraz niedobór kadry medycznej. Prognozy Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) wskazują, że z roku na rok liczba osób po 65. roku życia będzie wzrastać, a wraz z nią zapadalność na choroby przewlekłe. W konsekwencji zwiększy się również zapotrzebowanie na rozpoznawanie chorób i inicjowanie terapii. Tymczasem już teraz mamy do czynienia z niedoborem lekarzy i pielęgniarek, a w przyszłości ten deficyt może się pogłębiać.

Z uwagi na obecną i przyszłą sytuację, w dokumencie „Polityka Lekowa Państwa na lata 2018-2022”^[1]  proponowane jest większe zaangażowanie farmaceutów w promocję zdrowia, farmakoterapię oraz działania profilaktyczne. Do tych ostatnich zalicza się m.in. wykonywanie szczepień ochronnych.

Korzyści ze szczepień w aptece dla systemu ochrony zdrowia

Według autorów raportu najważniejszą korzyścią dla systemu ochrony zdrowia z umożliwienia farmaceutom wykonywania szczepień przeciwko grypie jest zwiększenie stopnia wyszczepialności i poziomu odporności zbiorowiskowej. Przekłada się to na mniejszą zachorowalność na grypę oraz jej łagodniejszy przebieg. To z kolei prowadzi do redukcji kosztów leczenia (pośrednich i bezpośrednich) i przyczynia się do ograniczenia nieuzasadnionego stosowania antybiotyków. Większe zaangażowanie farmaceutów w promocję szczepień może także przeciwdziałać aktywności ruchów antyszczepionkowych. Dzieje się tak dlatego, że pacjent zyskuje źródło rzetelnej wiedzy i ma możliwość porozmawiania z profesjonalistą np. na temat swoich obaw odnośnie szczepień.

Inne wymieniane w raporcie korzyści z umożliwienia farmaceutom wykonywania szczepień przeciwko grypie w aptekach to:

• zwiększenie stanu gotowości do reagowania w obliczu epidemii lub pandemii,
• ograniczenie ryzyka zakażenia osób zdrowych w wyniku wizyty w placówce opieki zdrowotnej celem zaszczepienia,
• zwiększenie potencjału do udzielania pierwszej pomocy (gdyż jest to standardowy element szkolenia farmaceutów przygotowującego do wykonywania szczepień).

Korzyści ze szczepień w aptece dla pacjenta

Według danych z raportu głównym powodem, dla którego pacjenci w innych krajach decydowali się na szczepienie w aptece była wygoda tego rozwiązania. Zaangażowanie farmaceutów w aptekach w wykonywanie szczepień przeciwko grypie zapewnia pacjentom ułatwienie dostępu do nich. Aptek jest więcej niż przychodni, często znajdują się w dogodnych lokalizacjach, mają dłuższe godziny otwarcia i nie ma w nich konieczności umawiania wizyty.

Szczepienie w aptece wiąże się dla pacjentów także z oszczędnością czasu. Szczególnie jest to widoczne w krajach, gdzie farmaceuta może wystawić receptę na szczepionkę, zakwalifikować do szczepienia i je przeprowadzić – a wszystko to podczas jednej wizyty pacjenta w aptece.

Pacjenci są zadowoleni ze szczepienia przez farmaceutę. W badaniu satysfakcji z usługi przeprowadzonym w 2016 roku w Irlandii^[2] aż 99% pacjentów zadeklarowało, że pojawi się w aptece na kolejne szczepienie, a 93% oceniło swoje zadowolenie z usługi na poziomie między 9/10 a 10/10.

Korzyści ze szczepień w aptece dla lekarzy i pielęgniarek

Umożliwienie farmaceutom wykonywania szczepień wiąże się dla lekarzy i pielęgniarek przede wszystkim ze spadkiem zachorowalności na grypę w populacji i tym samym zmniejsza się ich obciążenie zawodowe. Nie oznacza to bynajmniej, że wykonujący szczepienie farmaceuci stanowią dla lekarzy oraz pielęgniarek konkurencję i „zabierają” im pacjentów. Wręcz przeciwnie, możemy mieć do czynienia ze współpracą zawodów medycznych. W raporcie przywołano przykład Irlandii, gdzie zwiększenie wskaźnika wyszczepialności po wprowadzeniu szczepień w aptekach odbywało się równolegle we wszystkich miejscach, gdzie były one dostępne, a więc zarówno w aptekach, jak i w placówkach opieki zdrowotnej czy zakładach pracy.

Dodatkowo, jak czytamy w raporcie, szczepienie zdrowych osób przez farmaceutę w aptece może pomóc zmniejszyć liczbę infekcji wtórnych i zapewnić większe bezpieczeństwo sanitarne placówek medycznych.

Korzyści ze szczepień w aptece dla farmaceutów

Jedną z najważniejszych korzyści dla farmaceutów z zaangażowania ich w wykonywanie szczepień w aptece jest możliwość rozwoju zawodowego. Szkolenia farmaceutów przed uzyskaniem kwalifikacji do wykonywania szczepień różnią się w zależności od kraju, ale wszystkie wiążą się z uzyskaniem praktycznej, przydatnej wiedzy, nie tylko odnośnie techniki podania szczepionki, ale również z zakresu udzielania pierwszej pomocy, czy postępowania w przypadku wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego.

Ponadto autorzy raportu zwracają uwagę, że aktualnie rola farmaceuty w Polsce ma charakter niemal wyłącznie dystrybucyjny. Umożliwienie farmaceutom wykonywania szczepień pomogłoby to zmienić, ponieważ jest to usługa opieki farmaceutycznej, która w prosty i szybki sposób prowadzi do zwiększenia znaczenia zawodu farmaceuty i wzmacnia jego autorytet.

Według danych z raportu, we wszystkich krajach europejskich, które wprowadziły szczepienia w aptece, usługa jego wykonania wiąże się dla farmaceuty z korzyścią finansową. Zapewnienie w aptece możliwości zaszczepienia się pomaga także budować jej konkurencyjność na rynku i może torować drogę do wprowadzania innych usług opieki farmaceutycznej.

Podsumowując, autorzy raportu „Opieka farmaceutyczna. Szczepienia przeciwko grypie w aptekach” (Patrz: “Nowy raport na temat szczepień przeciw grypie w aptekach”.) przekonują, że wprowadzenie w Polsce możliwości wykonywania szczepień przeciwko grypie przez farmaceutów jest nie tylko potrzebne, ale może przynieść korzyści dla wszystkich uczestników systemu ochrony zdrowia.

W kolejnym artykule przedstawione zostaną doświadczenia innych krajów europejskich w zakresie wprowadzania szczepień w aptekach. Zachęcam także do zapoznania z artykułem, w którym również poruszony został temat korzyści z wykonywania szczepień przez farmaceutę. (Patrz: “Dlaczego szczepienia w aptece to świetny pomysł?”.)

Piśmiennictwo

1. Ministerstwo Zdrowia (MZ): Polityka Lekowa Państwa na lata 2018-2022. pełny tekst.pdf⬏
2. Pharmaceutical Society of Ireland (PSI): Patient feedback on the flu vaccination service provided in pharmacies. 2016, pełny tekst.pdf⬏