Pytanie
Na rynku dostępnych jest wiele preparatów o różnym stężeniu chlorku sodu, roztwory izotoniczne, hipertoniczne, niektóre są wzbogacone o kwas hialuronowy lub ektoinę. Kiedy należy rekomendować roztwór soli izotonicznej, a kiedy hipertonicznej?
Krótka odpowiedź
Poniższa tabela przedstawia jaki roztwór chlorku sodu, izotoniczny czy hipertoniczny dobrać do potrzeb pacjenta.
| Zastosowanie | Roztwór izotoniczny | Roztwór hipertoniczny |
|---|---|---|
| Do nosa | Codzienna higiena nosa i zatok | Udrażnianie zatkanego nosa i zatok |
| Do inhalacji | Rozcieńczanie kropli stosowanych do nebulizacji | Nebulizacja w przypadku kaszlu z zalegającą wydzieliną |
| Na ranę | Przemywanie ran i ich irygacja | Oczyszczanie wybranych rodzajów ran (owrzodzenia w stopie cukrzycowej) |
| Do oczu | Przemywanie oczu celem wypłukania ciała obcego | Podanie do oka celem redukcji obrzęku rogówki, np. po zabiegu operacyjnym (na zlecenie lekarza) |
Wyjaśnienie
Roztwór o stężeniu 0,9% chlorku sodu jest solą fizjologiczną. Jest roztworem izotonicznym, a to oznacza, że jest identyczny z płynami ustrojowymi człowieka. Roztwór ten dostępny jest na rynku m.in. w ampułkach (Symphar–Sól fizjologiczna, Nebu-Dose Isotonic). Preparaty te są jałowe, mogą być stosowane u noworodków, niemowląt, dzieci i dorosłych. Zalecaj ich stosowanie do higieny oczu i nosa, oczyszczania ran, nebulizacji oraz do rozcieńczania leków stosowanych do nebulizacji.
Ponadto stosowanie soli fizjologicznej w przypadku ostrego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok przynosowych wpływa na zmniejszenie objawów chorobowych.[1]
Hipertoniczny roztwór soli jest to roztwór chlorku sodu o stężeniu wyższym niż 0,9%, najczęściej stosowane stężenie to 3% (Nebusalin, Nebu-Dose). Roztwór hipertoniczny powoduje, że do miejsca jego zastosowania ściągana jest woda z komórek, co w efekcie powoduje upłynnienie i rozrzedzenie zalegającej wydzieliny w drogach oddechowych. Roztwór ten więc idealnie nada się do nebulizacji w przypadku kaszlu z zalegającą wydzieliną, ale również do udrożniania zatkanego nosa.
Roztwory hipertoniczne wody morskiej (2,2% NaCl) ułatwiają utrzymanie prawidłowej drożności jam nosa, zmniejszają ilość patologicznej wydzieliny i strupów po operacyjnym leczeniu przewlekłego zapalenia zatok przynosowych.[2]
Roztwór chlorku sodu o stężeniu 5% można stosować przy owrzodzeniach stopy cukrzycowej, gdyż przemywanie tym roztworem przyśpiesza gojenie ran.[3]
Nie zalecaj inhalacji roztworem hipertonicznym na wieczór, bo może on powodować skurcz oskrzeli oraz męczący kaszel, który utrudni zaśnięcie. Ponadto przypomnij pacjentowi, że nie stosujemy roztworu hipertonicznego do rozcieńczania leków.
Dodatkowo na rynku dostępne są roztwory chlorku sodu wzbogacone o ektoinę (Ectodose, Ectimer) lub kwas hialuronowy (Nebu-Dose Plus), które mają dodatkowo regenerować błonę śluzową i łagodzić stany zapalne. Preparaty z ektoiną możesz polecić wspomagająco w leczeniu stanów zapalnych układu oddechowego np. w astmie oskrzelowej, zapaleniu oskrzeli. Natomiast sól z dodatkiem kwasu hialuronowego zalecaj w przypadku kaszlu suchego.
Podsumowując, roztwory chlorku sodu różnią się stężeniem soli, a co za tym idzie, różnią się wskazaniami do stosowania. Dlatego ważny jest wywiad z pacjentem, aby odpowiednio dobrać preparat do sytuacji pacjenta. W przypadku higieny nosa, rekomenduj roztwór izotoniczny, a obrzęku śluzówki – hipertoniczny. Na rany i do oka wydawaj izotoniczny, a w przypadku obrzęku rogówki – roztwór hipertoniczny (Ocusalin), do nebulizacji: izotoniczny do rozcieńczania kropli, a hipertoniczny w przypadku kaszlu z zalegającą wydzieliną. Dodatkowo, rekomenduj preparaty wzbogacone o kwas hialuronowy w przypadku kaszlu suchego oraz podrażnienia błony śluzowej gardła.
Czytaj też: Krople nawilżające do oczu – Porównanie
Piśmiennictwo
- Jurkiewicz, D., & Rapiejko, P. (2011). Zastosowanie izotonicznego roztworu NaCl u chorych z ostrym zapaleniem błony śluzowej nosa i zatok przynosowych [Use of isotonic NaCl solution in patients with acute rhinosinusitis]. Otolaryngologia polska = The Polish otolaryngology, 65(1), 47–53. https://doi.org/10.1016/S0030-6657(11)70627-8⬏
- Rapiejko, P., & Jurkiewicz, D. (2010). Zastosowanie hipertonicznego roztworu wody morskiej u chorych po leczeniu operacyjnym nosa i zatok przynosowych [The use of hypertonic sea-water solution in patients after surgery of the nose and paranasal sinuses]. Otolaryngologia polska = The Polish otolaryngology, 64(1), 20–30. https://doi.org/10.1016/S0030-6657(10)70031-7⬏
- Ziaian, B., Khezri, S., Amirian, A., Ranjbar, K., Shahriarirad, R., & Eskandari Kohnaki, M. (2022). Hypertonic saline solution 5% as an effective cost-beneficial alternative to normal saline for wound healing in patients with diabetic lower-extremity ulcers: a randomized controlled trial. Journal of diabetes and metabolic disorders, 22(1), 479–485. https://doi.org/10.1007/s40200-022-01167-0⬏
