W dniach 16-18 czerwca 2020 r. odbyła się wirtualna konferencja pt. Apteczne tabu: choroby intymne kobiet i mężczyzn, organizowana przez grupę opieka.farm oraz Wydawnictwo Farmaceutyczne.
Pierwszy dzień konferencji poprowadził mgr farm. Konrad Tuszyński, Dyrektor ds. naukowych grupy opieka.farm. Tego dnia skupiono się na omówieniu leków dostępnych w problemach intymnych. Przedstawiono informacje niezbędne w praktyce aptekarskiej do pomocy pacjentom zmagającym się z zaburzeniami funkcji seksualnych.
Konferencja, ze względu na trwającą pandemię, odbyła się wirtualnie i została podzielona na dwie części. W panelu I mogliśmy wysłuchać wykładu mgr farm. Konrada Tuszyńskiego, natomiast panel II został poświęcony odpowiedziom na pytania zadawane przez uczestników webinarium. Omówiono następujące kwestie:
- jak rozmawiać z pacjentem z zaburzeniami erekcji,
- jakie leki mogą powodować zaburzenia erekcji,
- sartany a funkcje seksualne,
- czy są leki, które mogą spowodować wzrost libido,
- jakie suplementy są skuteczne w leczeniu zaburzeń seksualnych,
- czy można polecić sildenafil pacjentowi kardiologicznemu, psychiatrycznemu lub diabetologicznemu, jaka dawka powinna być rekomendowana i w jakie istotne klinicznie interakcje wchodzi,
- jak wystawić receptę farmaceutyczną na sildenafil czy tadalafil,
- pojawienie się nowego leku z lidokainą na przedwczesny wytrysk,
- czy leki antykoncepcyjne powodują spadek libido,
- czy leki na przerost prostaty powodują zaburzenia erekcji,
- antykoncepcja postkoitalna a tabletka wczesnoporonna.
Zgłaszający się do nas pacjent może mieć problemy ze wzwodem, przedwczesnym wytryskiem i pożądaniem seksualnym (libido). Nie należy pytać pacjenta wprost czy “jest impotentem”, ani czy ma problemy z kobietami – możemy zapytać czy występują np. problemy ze wzwodem.
Do leków najczęściej powodujących zaburzenia seksualne należą leki przeciwdepresyjne, zwłaszcza SSRI (Bioxetin, Fluoksetyna Egis, Asentra, Sertagen, Zoloft, ParoGen, Seroxat), diuretyki (Finospir, Spironol, Verospiron, Hydrochlorthiazidum Polfarmex) oraz ß-blokery – przede wszystkim nieselektywne, klonidyna (Iporel) i metyldopa (Dopegyt). Ciężko jest stwierdzić, czy przyczyną zaburzeń erekcji jest bezpośrednio depresja, czy stosowane leki przeciwdepresyjne. Może się zdarzyć, że u pacjenta z nadmiernym stresem, leki przeciwdepresyjne wręcz pomogą w problemie.
Okazuje się, że sartany mogą poprawiać jakość erekcji, zwiększać satysfakcję ze stosunku, a także pożądanie seksualne.[1][2]
Układ dopaminergiczny odgrywa istotną rolę w zaburzeniach seksualnych. Leki hamujące układ dopaminergiczny, jak neuroleptyki (Fenactil, Tisercin, Promazin Jelfa, Chloroperazinum, Decaldol, Fluanxol, Clopixol, Sulpiryd Teva), będą powodować zaburzenia seksualne. Natomiast u pacjentów, stosujących leki aktywizujące układ dopaminergiczny (stosowane np. w parkinsonizmie) może dojść do hiperseksualizmu.
Jeśli chodzi o rekomendowanie sildenafilu pacjentowi chorującemu przewlekle, jest to jak najbardziej wskazane. Jeśli przyczyną zaburzeń seksualnych jest stosowanie leków w schorzeniach przewlekłych – to jak najbardziej można zalecać sildenafil. Nie wchodzi on w interakcje z lekami stosowanymi w chorobach kardiologicznych, psychiatrycznych, czy diabetologicznych. Dawka najmniejsza (25 mg) pomaga większości pacjentom, dlatego należy zalecić rozpoczęcie stosowania sildenafilu od tej dawki. Alkohol sprzyja zaburzeniom seksualnym i może antagonizować działanie sildenafilu, z tego powodu należy pacjentom odradzać łączenia leku z alkoholem. Sildenafil nie jest skuteczny u pacjentów, którzy nie mają żadnych zaburzeń seksualnych. Co ciekawe, jest on też stosowany off-label w przedwczesnym wytrysku.
Czasem do apteki zgłaszają się pacjenci, prosząc o wystawienie recepty farmaceutycznej na sildenafil w dawce 100 mg. Możemy poprosić pacjenta o wypełnienie oświadczenia, w którym znajdzie się informacja o obecnych chorobach, odczuwanych objawach czy stosowanych lekach. Wzór takiego oświadczenia przygotowaliśmy w numerze 5. Gońca aptecznego, który możecie z łatwością wydrukować i poprosić pacjenta o podpisanie. (Patrz: “Goniec apteczny #05”.)
Jakiś czas temu w aptekach pojawił się aerozol na przedwczesny wytrysk, zawierający lidokainę – Bravera Control. Jak wykazano w przeglądzie systematycznym z metaanalizą, miejscowe anestetyki są skuteczne w leczeniu przedwczesnego wytrysku. Pacjent powinien odczekać 10-15 min, zanim preparat zacznie działać. Warto przypomnieć także o założeniu prezerwatywy, aby zapobiec znieczuleniu partnerki.[3]
Mężczyznom nie powinniśmy zalecać leków OTC w zapaleniu pęcherza (np. furaginy). Pacjent powinien udać się do urologa w celu wykonania odpowiednich badań, gdyż zakładamy, że zapalenie pęcherza u mężczyzn jest powikłane, a przy tych nie stosujemy samoleczenia.
Często pojawia się pytanie wśród pacjentek, czy leki antykoncepcyjne powodują spadek libido. Przegląd systematyczny wykazał, że tabletki antykoncepcyjne nie powodują zaburzeń libido.[4]
Ważnym tematem, z którym możemy się często spotkać w aptece jest antykoncepcja postkoitalna. Dostępne są w Polsce dwa preparaty – octan uliprystalu (EllaOne) oraz lewonorgestrel (Escapelle). Potwierdzonym działaniem leków jest opóźnienie owulacji. Leki nie działają ani poronnie, ani teratogennie. Co istotne, trzeba odróżnić antykoncepcję postkoitalną, od leków wczesnoporonnych. Do tej drugiej kategorii należą metotreksat, mifepriston i mizoprostol. W aptece mizoprostol jest dostępny w połączeniu z diklofenakiem w preparacie o nazwie Arthrotec, w leczeniu RZS. Pacjent może poprosić o ten lek podając fałszywy powód, np. potrzebę podania leku dla chorej babci.
W kolejnych dniach odbyły się webinaria z udziałem dr n. med. Pawła Brzewskiego, lekarza dematologa i wenerologa, dotyczące pomocy pacjentom z infekcjami intymnymi, a także z udziałem mgr Antoniny Dębogórskiej, seskuolog i psycholog, na temat zaburzeń popędu. Relacja z tych wydarzeń pojawi się w najbliższych dniach, dlatego zachęcam do śledzenia aktualności strony opieki.farm.
Sprawdź też artykuły na temat antykoncepcji:
- (Patrz: “Cochrane: Porównanie skuteczności i bezpieczeństwa różnych metod antykoncepcji awaryjnej”.)
- (Patrz: “EllaOne – jakie działania niepożądane zgłaszano w minionych latach?”.)
- (Patrz: “Antykoncepcja postkoitalna czyli “pigułka po“”.)
- (Patrz: “Aborcja, antykoncepcja i edukacja seksualna”.)
Piśmiennictwo
- Dusin R. Effect of the angiotensin II antagonist valsartan on sexual function in hypertensive men. Blood Pressure, 2003. abstrakt⬏
- Fogari R., Preti P., Zoppi A., Corradi L., Pasotti C., Rinaldi A., Mugellini A. Effect of Valsartan and Atenolol on Sexual Behaviour in Hypertensive Postmenopausal Women. Am J Hypertens, 2004. abstrakt⬏
- James M., Cooper K., Ren K., Kaltenthaler E., Dickinson K., Cantrell A., Frodsham L., Hood C. Topical Anaesthetics for Premature Ejaculation: A Systematic Review and Meta-Analysis. Sex Health, 2016. abstrakt⬏
- Pastor Z., Holla K., Chmel R. The Influence of Combined Oral Contraceptives on Female Sexual Desire: A Systematic Review. Eur J Contracept Reprod Health Care, 2013. pełny tekst⬏
