Pytanie

Coraz więcej pacjentów stosuje leki nasenne. Często zażywają je przez długi okres czasu, nawet latami. Po jakim czasie więc leki nasenne mogą uzależniać?

Krótka odpowiedź

Uzależnienie od leków nasennych może wystąpić już po ok. 4 tygodniach ciągłego stosowania.

Wyjaśnienie

Leki nasenne stosowane są w przypadku trudności z zasypianiem, częstego budzenia się ze snu lub zbyt krótkiego czasu całkowitego snu. Do tej grupy leków należą niektóre benzodiazepiny (BDZ), leki „Z”, niektóre leki przeciwdepresyjne, niektóre leki przeciwpsychotyczne, melatonina, a także leki roślinne. Uzależnienie może wystąpić w przypadku stosowania benzodiazepin i leków „Z”.

Czytaj też: Leki nasenne dostępne w Polsce

Uzależnienie od benzodiazepin

W farmakoterapii bezsenności stosowane są benzodiazepiny:

• krótko działające:
  • midazolam (Dormicum),
  • lormetazepam (Noctofer),
  • temazepam (Signopam),
  • lorazepam (Lorafen),
  • triazolam (niedostępny w Polsce),
• o pośrednim czasie działania:
  • estazolam (Estazolam TZF, Estazolam Espefa),
• długo działające:
  • nitrazepam (Nomefren, Nitrazepam GSK),
  • diazepam (Neorelium, Relanium),
  • flunitrazepam (niedostępny w Polsce)

Długotrwałe stosowanie może prowadzić do nadmiernej senności w ciągu dnia, odwracalnego osłabienia pamięci czy też zaburzeń psychomotorycznych. Szybko dochodzi także do wytworzenia tolerancji i przerwanie terapii może skutkować nawrotem problemów ze snem – jest to objaw przemijający.

W wyniku długotrwałego stosowania benzodiazepin może także dojść do rozwoju uzależniania. Po zaprzestaniu stosowania benzodiazepin pojawiają się wtedy objawy odstawienne, takie jak lęk, niepokój, bezsenność, drżenia mięśniowe, zaburzenia koncentracji, pobudzenie psychoruchowe, halucynacje i urojenia czy depresja. W przypadku benzodiazepin długo działających objawy zespołu abstynencyjnego występują 2-10 dni po zaprzestaniu stosowania, są mniej nasilone i utrzymują się dłużej (ok. miesiąca) niż po stosowaniu benzodiazepin krótko działających.^[1]

Ze względu na wysoki potencjał uzależniający benzodiazepiny powinny być stosowane przez 2-4 tygodni, a następnie dawka powinna być stopniowo zmniejszana. W przypadku uzależnienia od BDZ dawkę zmniejsza się co 7-14 dni i proces odstawienia trwa wiele tygodni. W leczeniu przewlekłym (czyli powyżej 6 tygodni) skuteczność BDZ w leczeniu bezsenności jest niska i nie zaleca się takiego postępowania. Dopuszcza się połączenie terapii poznawczo-behawioralnej z doraźnym (2-3 dni w tygodniu) stosowaniu benzodiazepin.^[2]

Ważną informacją, którą należy przekazać pacjentowi jest to, że podczas stosowania leków nasennych nie wolno spożywać alkoholu – może to nasilać ich działanie, a nawet doprowadzić do zagrażającej życiu depresji oddechowej lub sercowo-naczyniowej.

Toksyczność w przypadku przedawkowania benzodiazepin jest niewielka. Odtrutkę stanowi flumazenil będący antagonistą (kompetycyjnym) receptora benzodiazepinowego.

Co ciekawe, benzodiazepiny są stosowane w leczeniu uzależnienia od leków „Z”.

Uzależnienie od leków „Z”

Leki „Z” to leki nowszej generacji o podobnym działaniu do benzodiazepin. Do tej grupy leków należą:

• zolpidem (Nasen, Stilnox),
• zopiklon (ApoDream, Dobroson),
• zaleplon (Morfeo),
• eszopiklon (Esogno).

Czytaj też: Czym różni się eszopiklon od innych leków z grupy Z? – Wyjaśniamy!

Leki „Z” wykazują podobną skuteczność w leczeniu bezsenności w porównaniu z benzodiazepinami i jednocześnie w mniejszym stopniu powodują rozwój tolerancji oraz uzależnienia. Powinny być stosowane do 2-4 tygodni, a po przekroczeniu tego czasu mogą być przyjmowane krótkotrwale z przerwami, nie częściej niż 3-4 razy w tygodniu, aby uniknąć uzależnienia.^[3]

Czytaj też: Czym różnią się od siebie zolpidem, zopiklon i zaleplon? – Wyjaśniamy!

Piśmiennictwo

1. Janiec, W. (2021). Kompendium farmakologii. PZWL Wydawnictwo Lekarskie.⬏
2. Bieńkowski, P., Samochowiec, J., i in. (2019). Bezpieczne stosowanie benzodiazepin w podstawowej opiece zdrowotnej – rekomendacje dla lekarzy rodzinnych.⬏
3. Matheson, E., Hainer, B.L. (2017) Insomnia: Pharmacologic Therapy, Am Fam Physician, 96(1), 29-35.⬏