fbpx

Przegląd preparatów na afty

Autor:
mgr farm.
Publikacja: 23/06/2023
Żel na afty.
Afty (ang. canker sores) są to zmiany pojawiające się w jamie ustnej, mające charakter nadżerek lub owrzodzeń. Są pokryte włóknikowatym nalotem i otoczone rąbkiem zapalnym i mogą sprawiać ból o różnym nasileniu, uniemożliwiając jedzenie i picie.
Zagadnienia:

Spis treści

Treść tylko dla farmaceutów i techników farmaceutycznych.

Afty (ang. canker sores) są to zmiany pojawiające się w jamie ustnej, mające charakter nadżerek lub owrzodzeń. Są pokryte włóknikowatym nalotem i otoczone rąbkiem zapalnym i mogą sprawiać ból o różnym nasileniu, uniemożliwiając jedzenie i picie. Afty mogą pojawiać się sporadycznie lub co kilka dni bądź kilka miesięcy – mówimy wtedy o aftach nawracających (RAS, Recurrent Aphthous Stomatitis). Częściej występują u kobiet oraz u osób niepalących.

Pacjent z aftą.
Afta

Przyczyny aft

Nie można określić jednoznacznej przyczyny pojawiania się aft, jednak według danych literaturowych, ich wystąpienie może wiązać się z:[1][2]

  • urazami w obrębie jamy ustnej (przygryzienia, niewłaściwe szczotkowanie, zabiegi dentystyczne – w tym iniekcje),
  • niedoborami żelaza, kwasu foliowego i witaminy B12,
  • ekspozycją śluzówki na laurylosiarczan sodu (detergent obecny m.in. w pastach do zębów),
  • czynnikami emocjonalnymi i stresem,
  • zmianami hormonalnymi podczas cyklu miesięcznego (afty częściej dotykają kobiet niż mężczyzn),
  • zażywaniem niektórych leków np. kaptoprylu (Captopril Jelfa), soli złota, nikorandylu (niedostępny w Polsce) i innych,
  • nadwrażliwością na niektóre pokarmy, takie jak: cytrusy, pomidory, owoce morza, ser, czekolada,
  • predyspozycjami genetycznymi,
  • mikroflorą przewodu pokarmowego: gronkowcami jamy ustnej, H. pylori.

W codziennej praktyce jeśli nie możemy zajrzeć do ust warto pacjentowi pokazać zdjęcie afty. Pacjenci często mylą aftę z pleśniawką. Niniejsze opracowanie koncentruje się na przeglądzie opcji terapeutycznych.

Zobacz też: Jak często sterydy wziewne powodują pleśniawkę? [Q&A]

Tematykę aft i stanów zapalnych jamy ustnej omówiono także w postaci szkolenia. (Patrz: Afty i stany zapalne jamy ustnej [Szkolenie]”.)

Preparaty miejscowe dostępne w Polsce

Preparaty na afty, dostępne w Polsce przedstawia poniższa tabela.

PreparatSkładniki aktywneDzieciStosowanieSkuteczność
Aftargent Nano, żelD-panthenol, nanokoloid srebra,brak danychkilka razy dziennie, po aplikacji nie jeść 30 minSrebro koloidalne posiada właściwości antybakteryjne, nie przeprowadzono jednak badań nad jego skutecznością w leczeniu aft.
Anaftin, żel na afty (dostępny także spray i płyn do płukania jamy ustnej)Producent deklaruje: woda, poliwinylopirolidon (PVP), maltodekstryna, glikol propylenowy, PEG-40 olej rycynowy uwodorniony, guma ksantanowa, sorbinian potasu, benzoesan sodu, hialuronian sodu, aromat, chlorek benzalkonium, wersenian disodu (EDTA), sacharynian sodu, dwupotasowa sól kwasu glicyryzynowego, aloes zwyczajny (Aloe barbadensis)brak danych1-2 krople, 3-4 x dziennie, nie pić ani nie jeść przez 1 h po aplikacjiWyrób medyczny. Wg producenta poliwinylopirolidon (PVP) i kwas hialuronowy mają powlekać i ochraniać śluzówkę, a aloes - przyspieszać gojenie. Brak jest jednak wystarczających danych na temat skuteczności omawianego preparatu.
Wg literatury hialuronian sodu w postaci 0,2% żelu, stosowany przez okres dwóch tygodni przyspiesza gojenie aft i redukuje liczbę zmian chorobowych.[3]
Aphtigel 0,3%, żelwoda, HEC, gliceryna, ekstrakt szałwii lekarskiej 0,3%, diglukonian chlorheksydyny 0,3%brak danych3 x dziennie, przez 30 minut nie spożywać posiłkuDowiedziono skuteczności chlorheksydyny w uśmierzaniu bólu wywołanego aftą.[4] Natomiast brak jest dowodów na to, by chlorheksydyna przyspieszała gojenie.[2]
Szałwia działa ściągająco, przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie, jest stosowana tradycyjnie w schorzeniach jamy ustnej, jednak brak danych na temat skuteczności jej stosowania w aftach.
Aphtigel 0,1%, żelwoda, HEC, gliceryna, ekstrakt szałwii lekarskiej 0,3%, diglukonian chlorheksydyny 0,1%brak danych3 x dziennie, przez 30 minut nie spożywać posiłkuDowiedziono skuteczności chlorheksydyny w uśmierzaniu bólu wywołanego aftą.[4] Natomiast brak jest dowodów na to, by chlorheksydyna przyspieszała gojenie.[2]
Szałwia działa ściągająco, przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie, jest stosowana tradycyjnie w schorzeniach jamy ustnej, jednak brak danych na temat skuteczności jej stosowania w aftach.
Aphtihelp, żelhydroksyetyloceluloza (HEC), diglukonian chlorheksydyny, hialuronian soduod 1 r.żkilka razy dziennie na zmianę chorobowąDowiedziono skuteczności chlorheksydyny w uśmierzaniu bólu wywołanego aftą.[4] Natomiast brak jest dowodów na to, by chlorheksydyna przyspieszała gojenie[2]
Hialuronian sodu w postaci 0,2% żelu, stosowany przez okres dwóch tygodni przyspiesza gojenie aft i redukuje liczbę zmian chorobowych.[3]
Corsodyl, płyn do płukania jamy ustnejdiglukonian chlorheksydyny etanolod 12 r.ż.2 x dziennie, najlepiej rano i wieczorem, po umyciu zębówDowiedziono skuteczności chlorheksydyny w uśmierzaniu bólu wywołanego aftą.[4] Natomiast brak jest dowodów na to, by chlorheksydyna przyspieszała gojenie.[2]
Corsodyl uśmierza ból związany z aftami lepiej niż placebo.[4]
Dentosept A , płyn do stosowania w jamie ustnej100 g produktu zawiera: wyciąg płynny złożony (0,65:1) z: koszyczka rumianku, kory dębu, liści szałwii, ziela arniki, kłącza tataraku, ziela mięty pieprzowej, ziela tymianku (2/2/2/1/1/1/1). Rozpuszczalnik ekstrakcyjny: etanol 70% (V/V) – 50,0 g, benzokaina – 2,0 g. Zawartość etanolu: 35 – 45% (v/v)od 12 r.ż.Smarować aftę za pomocą patyczka 3 x dziennieLek stosowany jest tradycyjnie jako środek o działaniu znieczulającym, przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym i odkażającym.
Anestezyna (benzokaina) ma działanie znieczulające.
Dentosept A mini, sprayAqua, Propylene Glycol, Xylitol, Glycerin, Panthenol, Ethylhexyglycerin, Laureth-9, Poloxamer-188, PEG-35 CastorOil, Sodium Ascorbate, Sodium Lauroyl Sarcosinate, Sodium Saccharin, Octenidine HCI, Menthol, Mentha Piperita Oil, Eucalyptol, Zinc Citrate, Riboflavin, Niacinamide, Aromajuż poniżej 1 r.ż., także dla kobiet w ciąży3 x dziennie, przez 15 minut nie spożywać posiłkuŚrodek higieniczno-kosmetyczny (nie lek), producent deklaruje zawartość m.in oktenidyny oraz witamin, mentolu, cynku. Poza zawartością olejku miętowego, nie ma nic wspólnego z płynem Dentosept A, nie zawiera też anestezyny (!).
Dentosept Fast, sprayAqua, Xylitol, Glycerin, Laureth-9, Poloxaer-188, PEG-35 Castor Oil, Diglukonian chlorheksydyny, Sodium Lauroyl Sarcosinate, Sodium Saccharin, Sodium Ascorbate, Salvia officinalis Extract, Mentha piperita Oil, Menthol, Eucalyptol, Zinc Citrate, Riboflavin, Niacinamide, Aromaod 6 r.ż.kilka razy dziennieŚrodek higieniczno-kosmetyczny (nie lek). Producent deklaruje zawartość m.in. mentolu, cynk, ryboflawiny i wyciągu z szałwii.
Dezaftan med, żelProducent deklaruje zawartość: woda, poliwynylopirolidon, glikol propylenowy, guma ksantanowa, PEG-40, olej rycynowy uwodorniony, sorbinian potasu, pantenol, wersenian sodu sacharynian sodu, chlorek benzalkonium, kwas glicyryzynowytakże dla dzieci1-2 krople, 3-4 x dziennieWyrób medyczny. Skład zbliżony do: Anaftin, żel na afty. Ma działać jako film chroniący aftę przed podrażnieniem.
Envil gardło, tabletki do ssaniachlorek cetylopirydyniowy, chlorowodorek lidokainy, glukonian cynkuod 6 r.żssać 1 tabletkę co 2-3 godzinySubstancje znieczulające miejscowo znacząco łagodzą dolegliwości bólowe w obrębie zmiany.[5]
Kin gingival, płyn do płukania jamy ustnejDiglukonian chlorheksydyny, Salicylan metylubrak danychpłukać 2x dziennie przez pół minutyDowiedziono skuteczności chlorheksydyny w uśmierzaniu bólu wywołanego aftą.[4] Natomiast brak jest dowodów na to, by chlorheksydyna przyspieszała gojenie[2]
Salicylan metylu działa przeciwzapalnie.
Lips, płyn do płukania jamy ustnejdiglukonian chlorheksydyny, 0,1% ekstrakt szałwii lekarskiejod 3 r.ż.stosować minimum 3 x dziennieDowiedziono skuteczności chlorheksydyny w uśmierzaniu bólu wywołanego aftą.[4] Natomiast brak jest dowodów na to, by chlorheksydyna przyspieszała gojenie[2]
Szałwia działa ściągająco, przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie, jest stosowana tradycyjnie w schorzeniach jamy ustnej, jednak brak danych na temat skuteczności jej stosowania w aftach.
Lips, żel na aftyekstrakt szałwii lekarskiej, witamina B2 i B12, diglukonian chlorheksydynyod 3 r.ż.minimum 3 x dziennie, po aplikacji nie jeść przez 30 minDowiedziono skuteczności chlorheksydyny w uśmierzaniu bólu wywołanego aftą.[4] Natomiast brak jest dowodów na to, by chlorheksydyna przyspieszała gojenie.[2]
Octenidol, płyn do płukania jamy ustnejchlorowodorek oktenidynybrak danychpłukać 2-3 razy dziennie po 15 ml przez pół minutyOktenidyna posiada właściwości przeciwdrobnoustrojowe. Brak danych na temat skuteczności oktenidyny w leczeniu i zapobieganiu aftom.
Octenisept, Maxiseptic płyn do stosowania na skórę i błony śluzowedichlorowodorek octenidyny, alkohol fenoksyetylowybrak danychaplikować miejscowo na zmianę chorobową (np. na waciku)Oktenidyna posiada właściwości przeciwdrobnoustrojowe. Brak danych na temat skuteczności oktenidyny w leczeniu i zapobieganiu aftom.
Preparaty z benzydaminą (Tantum Verde spray, płyn, Uniben spray, Hascosept spray i inne)benzydamina w stężeniu 0,15%także u dzieci poniżej 6 latpłyny do płukania ust – kilka razy dziennie
spray – kilka razy dziennie na zmianę chorobową
Benzydamina może uśmierzać ból związany z aftami.[6].
Protefix dental, żelGlyceroloxidtriester (92,7%)brak danychkilka razy dziennie na zmianę chorobowąWg producenta żel ma działać kojąco oraz regenerująco na uszkodzoną śluzówkę jamy ustnej. Wg danych literaturowych Protefix może być skuteczniejszy w leczeniu odleżyn i stomatopatii protetycznych niż pasta Solcoseryl (jednak w badaniu nie uwzględniono placebo).[7]
Sebidin Plus, tabletki do ssaniachloroheksydyny dihlorowodorek, kwas askorbowyod 12 r.ż.1 tabletka do ssania co 6 godzin (najlepiej po umyciu zębów)Dowiedziono skuteczności chlorheksydyny w uśmierzaniu bólu wywołanego aftą.[4] Natomiast brak jest dowodów na to, by chlorheksydyna przyspieszała gojenie.[2]
Solcoseryl pasta do stosowania w jamie ustnejbezbiałkowy dializat z krwi cieląt (2,125mg na 1g pasty), polidokanol (10mg na 1g pasty)dla dorosłychok. 0,5 cm pasek pasty nakładać 3-5 x dziennieDializat poprawia utlenienie tkanek i przyśpiesza regenerację uszkodzonych komórek, wzrost fibroblastów i syntezę kolagenu.[8]
Urgo, żel na afty i drobne zmiany w jamie ustnejpochodna celulozyod 6 r.ż.kilka razy dziennie, najlepiej przed posiłkamiWg producenta preparat ma tworzyć cienki film chroniący aftę przed urazami. Brak dostępnych danych na temat skuteczności w leczeniu aft.

Suplementy diety

Na rynku dostępne są również suplementy diety, które przedstawia poniższa tabela.

PreparatSkładdzieciSposób stosowaniaSkuteczność
Dezaftan control, tabletki1 tabletka zawiera: witamina B1 1 mg, witamina B2 1 mg, witamina B6 1,4 mg, witamina B12 0,6 mcg, biotyna 80 mcg, niacyna 9,3 mg, kwas pantotenowy 6 mg, kwas foliowy 200 mcg, Witamina C 31 mg, cynk 10 mg, żelazo 14 mg, wyciąg z owoców dzikiej róży 100 mg, wyciąg z koszyczków rumianku 100 mg, wyciąg z liści pokrzywy 100 mg, diosmina 50 mg, rutozyd 25 mgod 12 r.ż.profilaktyka: 1 tabletka dziennieSuplementacja witaminy B12 – w randomizowanym badaniu z podwójnie ślepą próbą przyjmowanie witaminy B12 w porównaniu z placebo znacząco skraca czas gojenia aft i wydłuża okresy pomiędzy nawrotami choroby.
Preparaty multiwitaminowe – nie udowodniono skuteczności w leczeniu aft i zapobieganiu nawrotom choroby.
Witamina C w dawce 2 g dziennie przez 3 m-ce – jest efektywna w zapobieganiu aftom.[9]
Suplementacja siarczanem cynku w dawce 220 mg dziennie, przez okres jednego miesiąca redukuje częstotliwość występowania aft.[10]
Lips, tabletki na zajady i aftysuchy ekstrakt z szałwii, witamina B2od 4 r.ż.Dorośli i dzieci od 12. roku życia: 2 tabletki od 3 do 5 razy dziennie;
Dzieci od 4. roku życia: 1 tabletka 2 razy dziennie;
Dzieci od 9. roku życia: 1 tabletka 3 razy dziennie;
W profilaktyce niedoborów witaminy B2 w diecie: 1 tabletka dziennie.
Preparaty multiwitaminowe – nie udowodniono skuteczności w leczeniu aft i zapobieganiu nawrotom choroby.Uwaga: w badaniach klinicznych stosuje się leki zawierające witaminy, cynk itd, nie suplementy diety.

Preparaty wydawane z przepisu lekarza

Poniższa tabela przedstawia preparaty wydawane z przepisu lekarza. Nie wszystkie są obecnie dostępne w Polsce.

PreparatStosowanieSposób stosowania
Kortykosteroidy stosowane miejscowo:
triamcynolon 0,05-0,5%, fluocynolon, klobetazol 0,025%, deksametazon 1mg/g
miejscowo na zmiany choroboweZmniejszają stan zapalny, łagodzą ból i skracają czas gojenia zmian.[6]
doksycyklina
(Unidox solutab)
100 mg antybiotyku rozpuścić w 10 ml wody, płukać przez 2-3 minuty kilka razy dziennieTetracykliny skracają czas gojenia aft, ponieważ zmniejszają stan zapalny (hamują enzymy uczestniczące w rozwoju stanu zapalnego.[6]
montelukast
(Singulair, Promonta, Astmodil, itd.)
10 mg dzienniePrzy nawracających aftach wykazano spadek częstości nawrotów i szybsze wygojenie w porównaniu do placebo i porównywalna skuteczność do doustnego prednizonu.[11]

Oprócz powyższych badano również skuteczność pentoksyfiliny, sukralfatu, kolchicyny i dapsonu.

Komentarz

Pacjentom dorosłym możesz bezpiecznie rekomendować preparaty z substancjami znieczulającymi oraz chlorheksydyną. Do leczenia aft u dzieci w pierwszej kolejności polecaj preparaty z benzydaminą.

Piśmiennictwo

  1. Preeti L. et al.: Recurrent aphthous stomatitis, Journal of Oral and Maxillofacial Pathology, 15(3), 2011, 252–256
  2. Riera Matute G. Riera Matute E.: Recurrent Aphthous Stomatitis in Rheumatology, Reumatologia Clinica, 7(5) 2011, 323-328
  3. Casale M., et al.: Hyaluronic Acid: Perspectives in Upper AeroDigestive Tract. A Systematic Review, PLOS One, June 29, 2015
  4. Edres M.A. e al.: Use of proprietary agents to relieve recurrent aphthous stomatitis, British Dental Journal, 182(4), 1997, 144-146
  5. Descroix V. et al.: Efficacy of topical 1% lidocaine in the symptomatic treatment of pain associated with oral mucosal trauma or minor oral aphthous ulcer: a randomized, double-blind, placebo-controlled, parallel-group, single-dose study, Journal of Orofacial Pain, 69(2), 1990, 454-457
  6. Belenguer-Guallar I. et al.: Treatment of recurrent aphthous stomatitis. A literature review, Journal of Clinical and Experimental Dentistry, 6(2) 2014, 168–174
  7. Gołębiewska M., et al.: Kliniczne porównanie skuteczności działania preparatów Protefix Protect żel i Solcoseryl Pasta Dentystyczna w przypadku leczenia odleżyn i stomatopatii protetycznych, Magazyn Stomatologiczny, 2(180), 2007
  8. badania niemieckie z 1982 roku
  9. Hudson J.: Recurrent Aphthous Stomatitis: Diagnosis and Management in Primary Care, Journal of Patient-Centered Research and Reviews, 4(1), 2014
  10. Orbak R. et al.: Effects of zinc treatment in patients with recurrent aphthous stomatitis, Dental Material Journals, 22(1), 2003
  11. Femiano, F. et al. Pilot study on recurrent aphthous stomatitis (RAS): a randomized placebo-controlled trial for the comparative therapeutic effects of systemic prednisone and systemic montelukast in subjects unresponsive to topical therapy. Oral Surgery, Oral Medicine, Oral Pathology, Oral Radiology and Endodontics , Volume 109 , Issue 3 , 402 - 407 abstrakt
Subskrybuj
Powiadom o
2 komentarzy
Najwyżej oceniane
Nowsze Najstarsze
Inline Feedbacks
View all comments
Agata Bereś-Jabs

Bardzo ciekawy i pomocny artykuł 🙂 szczególnie w kontekście rozróżnienia aft od pleśniawek i odpowiedniej terapii preparatami bez recepty.

Patrycja Cieślik
FB
Twitter/X
LinkedIn
WhatsApp
Email
Wydrukuj

Zobacz też

Inne o zagadnieniu:

mgr farm.
Adrianna Kwiecińska
mgr farm.
Wiktoria Pałasiewicz

Inne o wskazaniach: ,

Redakcja portalu
2
0
Wyraź swoje zdanie i dodaj komentarz :)x

Zaloguj się