Pytanie

Odsetek osób przyjmujących przeciwdepresyjne leki serotoninergiczne znacznie wzrósł w ostatnich latach, co wiążę się z ryzykiem rozwoju zespołu serotoninowego. Czym dokładnie jest zespół serotoninowy i jakie objawy powinny wzbudzić czujność podczas rozmowy z pacjentem?

Krótka odpowiedź

Zespół serotoninowy jest potencjalnie zagrażającym życiu zespołem objawów wynikającym z nadmiernej aktywacji receptorów serotoninowych, głównie podtypów 5-HT1A oraz 5-HT2A, w ośrodkowym oraz obwodowym układzie nerwowym. Jest efektem stosowania leków serotoninergicznych takich jak: sertralina (Sertagen, Zoloft), trazodon (Trittico), wenlafaksyna (Efectin), moklobemid (Mobemid), tramadol (w: Doreta, Tramal), dekstrometorfan (Acodin, w: Gripex) oraz suplementów diety i leków z dziurawcem i żeń-szeniem.

Klasyczna triada objawów obejmuje: nadreaktywność autonomicznego układu nerwowego (tachykardia, nadciśnienie, hipertermia, nadmierna potliwość), zaburzenia psychiczne (pobudzenie, lęk, splątanie) oraz zmiany w układzie nerwowo-mięśniowym (kloniczny skurcz i sztywność mięśni).

Wyjaśnienie

Zespół serotoninowy jest rzadkim, ale potencjalnie zagrażającym życiu stanem, który pojawia się w wyniku nadmiernego pobudzenia receptorów serotoninowych, głównie podtypów 5-HT1A oraz 5-HT2A.

Objawy charakterystyczne dla zespołu serotoninowego obejmują:

• nadreaktywność autonomicznego układu nerwowego, która objawia się nadmiernym poceniem się, tachykardią, nadciśnieniem, zawrotami głowy, wymiotami, biegunką oraz gorączką,
• zaburzenia psychiczne takie jak pobudzenie, delirium i lęk,
• kloniczny skurcz i sztywność mięśni.^[1]  

Najczęstszą przyczyną zespołu serotoninowego jest jednoczesne stosowanie co najmniej dwóch leków serotoninergicznych, do których należą m.in.:

• inhibitory monoaminooksydazy: moklobemid (Mobemid, Aurorix), selegilina (Selgres, Segan),
• inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny:
  • SSRI – selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny: sertralina (Sertagen, Zoloft, Asentra), trazodon (Trittico),
  • SNRI – selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny: wenlafaksyna (Efectin, Venlectine),
• TLPD (trójcykliczne leki przeciwdepresyjne) – nieselektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny: amitryptylina (Amitriptylinum),
• prekursory serotoniny: suplementy diety z tryptofanem,   
• niektóre opioidy: tramadol (w: Doreta, Tramal), fentanyl (AuroFena, Durogesic),
• dekstrometorfan (Acodin, w: Gripex),
• suplementy diety i leki z dziurawcem i żeń-szeniem.

Zespół serotoninowy może być również efektem przedawkowania jednego leku albo stosowania narkotyków np.: kokainy.^[2][3]

Odpowiednie rozpoznanie objawów i wczesna diagnoza są kluczowe, ponieważ umożliwiają wprowadzenie odpowiedniego leczenie, które pozwala na całkowite wyzdrowienie pacjenta. W leczeniu zespołu serotoninowego stosuje się cyproheptadynę, która blokuje receptory serotoninowe, dzięki czemu stanowi antidotum.^[4] Większość przypadków zespołu serotoninowego ma łagodny przebieg, jednak wyróżnia się również postać umiarkowaną i ciężką, w przypadku której konieczna jest hospitalizacja.

Czytaj też: Zespół serotoninowy – Wyjaśniamy!

Piśmiennictwo

1. Mungul, D., Bila, N., Petr, G., Satterberg, K., & Knueven, A. (2024). Serotonin syndrome: A rare yet crucial diagnosis. JAAPA : official journal of the American Academy of Physician Assistants, 37(9), 21–26. https://doi.org/10.1097/01.JAA.0000000000000087⬏
2. Scotton, W. J., Hill, L. J., Williams, A. C., & Barnes, N. M. (2019). Serotonin Syndrome: Pathophysiology, Clinical Features, Management, and Potential Future Directions. International journal of tryptophan research : IJTR, 12, 1178646919873925. https://doi.org/10.1177/1178646919873925 ⬏
3. Khan, A., Lahmar, A., Asif, H., Haseeb, M., & Rai, K. (2022). Serotonin Syndrome Precipitated by the Use of Cocaine and Fentanyl. Cureus, 14(3), e22805. https://doi.org/10.7759/cureus.22805 ⬏
4. Jacobs, E. T., Akers, K. G., Vohra, V., & King, A. M. (2020). Cyproheptadine for Serotonin Toxicity: an Updated Systematic Review and Grading of Evidence. Current Emergency and Hospital Medicine Reports, 8(4), 151–159. https://doi.org/10.1007/s40138-020-00222-5 ⬏