Od kilku dni pacjenci licznie odwiedzają apteki z chęcią zakupu płynu Lugola (a czasem także jodyny), co doprowadziło do braku tych produktów w hurtowniach i tym samym w aptekach. Skąd ten pomysł? Czy doustne przyjmowanie płynu Lugola jest bezpieczne dla zdrowia? I w końcu czy warto polecać zakup dostępnych bez recepty roztworów zawierających jod i jego związki?

Krótka odpowiedź

Pacjenci kupują płyn Lugola w celu zabezpieczenia się przed potencjalnym zagrożeniem związanym z uszkodzeniem przez wojska rosyjskie obiektów w Czarnobylskiej Strefie Wykluczenia. Obecnie nie ma oficjalnych zaleceń związanych z przyjmowaniem jodku potasu. Należy kategorycznie odradzić pacjentom spożywania na własną rękę roztworów jodu i jodku potasu, gdyż może to prowadzić do zaburzeń funkcjonowania tarczycy.

Wyjaśnienie

Płyn Lugola (łac. Iodi solutio aquosa) to wodny roztwór czystego jodu w jodku potasu, który opracowany został przez Jeana Lugola w roku 1829. Jodyna (łac. Iodi solutio spirituosa) z kolei jest roztworem jodu w etanolu również z dodatkiem jodku potasu. Sam jod jest silnym środkiem antyseptycznym. Działa bakteriobójczo, grzybobójczo i wirusobójczo.

Pomysł na doustne przyjmowanie płynu Lugola wiąże się oczywiście z przejęciem przez wojska Federacji Rosyjskiej w dn. 24.02.2022 r. wszystkich obiektów w Czarnobylskiej Strefie Wykluczenia i doniesieniami na temat podwyższonych poziomów promieniowania w tej strefie. Według oficjalnych informacji podanych przez Polską Agencję Atomistyki nie doszło do uszkodzenia obiektów do magazynowania odpadów, zaś podwyższone poziomy promieniowania to efekt przemieszczania ciężkich pojazdów i podniesienia w powietrze skażonego pyłu z gleby.^[1]

Dlaczego w ogóle podaje się jodek potasu w sytuacji zagrożenia związanego z promieniowaniem? Otóż tarczyca nie potrafi odróżnić jodu stabilnego od radioaktywnego. Jodek potasu zawarty w płynie Lugola to sól stabilnego (nieradioaktywnego) jodu, która może blokować wchłanianie radioaktywnego jodu przez tarczycę, chroniąc w ten sposób ten gruczoł przed uszkodzeniem popromiennym. Wysycona stabilnym jodem tarczyca nie może wchłonąć więcej jodu – ani stabilnego, ani radioaktywnego – przez następne 24 godziny. Należy jednak pamiętać, że jodek potasu chroni wyłącznie tarczycę przed radioaktywnym jodem oraz nie może odwrócić skutków zdrowotnych wywołanych przez radioaktywny jod po uszkodzeniu tarczycy.

Jakie zagrożenia niesie ze sobą przyjmowanie jodku potasu?

Działania niepożądane związane z przyjmowaniem jodku potasu mogą obejmować zaburzenia żołądkowe lub żołądkowo-jelitowe, reakcje alergiczne, wysypki, zapalenie i opuchnięcie gruczołów ślinowych. Jodek potasu, nawet jeżeli jest stosowany zgodnie z zaleceniami, może też rzadko prowadzić do niekorzystnych skutków zdrowotnych związanych z funkcjonowaniem tarczycy. Ryzyko wzrasta jeżeli pacjent przyjmie zbyt wysoką dawkę jodku potasu, przyjmuje go przez dłuższy czas (kilka dni) lub cierpi z powodu chorób tarczycy.^[2] Jodku potasu nie powinny w szczególności przyjmować osoby z guzkami na tarczycy oraz z chorobami serca. Szczególną ostrożność należy także zachować u osób z wolem wieloguzkowym, chorobą Gravesa-Basedowa i z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy.^[3]

Warto również wiedzieć, że obecnie kwestionuje się zasadność masowego podawania płynu Lugola na terenie Polski w 1986 roku po katastrofie w Czarnobylu, gdyż radioaktywny izotop najprawdopodobniej nie dotarł do nas w niebezpiecznym stężeniu.^[4] Podanie wysokich dawek jodku potasu po tej katastrofie jest jedną z hipotez (choć podkreślam, hipotez) tłumaczących wzrost zachorowań na chorobę Hashimoto. Najlepszą radą w obecnej sytuacji jest zatem zachowanie spokoju i śledzenie komunikatów rządowych, w tym komunikatów Polskiej Agencji Atomistyki i Ministerstwa Zdrowia.

Piśmiennictwo

1. PAA: Ukraiński urząd dozoru jądrowego o sytuacji w Czarnobylskiej Strefie Wykluczenia. 25.02.2022. pełny tekst⬏
2. CDC: Radiation Emergencies – Potassium Iodide (KI). Aktualizacja: 4.04.2018. pełny tekst⬏
3. FDA: Frequently Asked Questions on Potassium Iodide (KI). Aktualizacja: 14.10.2016. pełny tekst⬏
4. UNESCAR: The Chernobyl accident UNSCEAR’s assessments of the radiation effects. 2008. pełny tekst⬏