Pytanie
Ponieważ wykazano, że niedobór witaminy D może być czynnikiem ryzyka wielu chorób i może przyczyniać się do wyższej śmiertelności, zaktualizowano polskie zalecenia dotyczące suplementacji witaminy D. Jakie więc są aktualne rekomendacje dotyczące bezpiecznych i skutecznych dawek dla leków i suplementów zawierających witaminę D (Devikap, Calsus, Ibuvit, Vigalex, Vigantoletten, Vigantol)? O czym mówią nowe wytyczne suplementacji witaminy D z 2023 roku?
Krótka odpowiedź
Badania epidemiologiczne wskazują, że niedobór witaminy D jest powszechny w Polsce, dlatego w 2023 roku zostały sformułowane nowe zalecenia dotyczące suplementacji oraz leczenia niedoboru tej witaminy. Opierają się one na badaniach naukowych i zalecają indywidualne podejście do dawkowania, uwzględniając wiek, stan zdrowia i poziom witaminy D w organizmie. Streszczono je w tabeli 1.
Tabela 1 Zalecane dawki w zależności od wieku
| Grupa osób | wiek | Zalecana dawka |
| Noworodki urodzone o czasie i niemowlęta (Nie zaleca się stosowania kalcyfediolu) | 0-6 miesięcy | 400 j.m./dobę (10 µg/dobę) cholekalcyferolu od pierwszych dni życia niezależnie od sposobu karmienia |
| 6-12 miesięcy | 400-600 j.m./dobę (10-15/d µg/dobę) cholekalcyferolu w zależności od dziennej ilości witaminy D spożywanej z posiłkami | |
| Dzieci (Nie zaleca się stosowania kalcyfediolu) | 1-3 lat | Ze względu na związane z wiekiem ograniczenia dotyczące opalania zaleca się 600 j.m./dobę (15 µg/dobę) cholekalcyferolu przez cały rok |
| 4-10 lat | U zdrowych dzieci opalających się z odkrytymi przedramionami i nogami przez 15-30 minut dziennie w godzinach 10-15 suplementacja nie jest konieczna, ale zalecana i bezpieczna Jeśli powyższe zalecenia nie są spełnione 600-1000 j.m. dobę (15-25 µg/dobę) przez cały rok w zależności od masy ciała i spożycia witaminy D | |
| Młodzież (zaleca się stosować cholekalcyferol jako lek pierwszego wyboru i kalcyfediol jako lek drugiego wyboru) | 11-18 lat | U zdrowej młodzieży opalającej się 30-45 minut w godzinach 10-15 z odkrytymi przedramionami i nogami bez ochrony przeciwsłonecznej od maja do końca września suplementacja cholekalcyferolem nie jest konieczna, ale zalecana i bezpieczna. Jeśli powyższe wytyczne nie są spełnione 1000-2000 j.m./dobę (25-50 µg/dobę) przez cały rok w zależności od masy ciała i spożycia witaminy D |
| Dorośli (zaleca się stosować cholekalcyferol jako lek pierwszego wyboru i kalcyfediol jako lek drugiego wyboru) | 19-65 lat | U zdrowych osób dorosłych opalających się z odkrytymi przedramionami i nogami przez 30-45 minut w godzinach 10-15 bez filtrów przeciwsłonecznych od maja do końca września suplementacja nie jest konieczna, ale zalecana i bezpieczna Jeśli powyższe wytyczne nie są spełnione 1000-2000 j.m./dobę (25-50 µg/dobę) przez cały rok w zależności od masy ciała i spożycia witaminy D |
| Seniorzy (zaleca się stosować cholekalcyferol jako lek pierwszego wyboru i kalcyfediol jako lek drugiego wyboru) | >65-75 lat | 1000-2000 j.m./dobę (25-50 µg/dobę) przez cały rok w zależności od masy ciała i spożycia witaminy D ze względu na mniejszą efektywność syntezy skórnej |
| >75-89 lat oraz >90 lat | 2000-4000 j.m./dobę (50-100 µg/dobę) przez cały rok w zależności od masy ciała i spożycia witaminy D ze względu na mniejszą efektywność syntezy skórnej, złe wchłanianie i zaburzony metabolizm |
Wprowadzono również zalecenia dla szczególnych grup ryzyka: dla kobiet w ciąży i planujących ciążę oraz wcześniaków.
Ciąża i laktacja
Kobiety planujące ciążę powinny otrzymywać suplementację cholekalcyferolu taką sama jak u dorosłych, jeśli to możliwe kontrolując stężenie 25(OH)D w surowicy. W przypadku potwierdzenia ciąży suplementacja powinna odbywać się również kontrolując stężenie 25(OH)D w surowicy, w celu osiągnięcia i utrzymania stężenia 30-50 ng/ml. Jeśli kontrola stężenia 25(OH)D nie jest możliwa, zaleca się stosowanie cholekalcyferolu w dawce 2000 j.m./dobę przez cały okres ciąży i laktacji.
Wcześniaki
Noworodki urodzone przed 32. tygodniem ciąży powinny otrzymywać dawkę 800 j.m./dobę (20 µg/dobę) cholekalcyferolu od pierwszych dni życia w pierwszym miesiącu życia. Od drugiego miesiąca zaleca się obliczać spożycie z diety. Należy kontrolować stężenie 25(OH)D w surowicy, ponieważ całkowita dawka cholekalcyferolu 1000 j.m./dobę może wiązać się z zagrożeniem przedawkowania witaminy D, szczególnie u wcześniaków o masie urodzeniowej poniżej 1000 g.
Noworodki urodzone w 33.-36. tygodniu ciąży powinny otrzymywać 400 j.m./dobę (10 µg/dobę) cholekalcyferolu niezależnie od metody żywienia. Regularne monitorowanie stężenia 25(OH)D nie jest konieczne, ale należy wziąć je pod uwagę u noworodków o zwiększonym ryzyku niedoboru witaminy D.
Wyjaśnienie
W Polsce ze względu na ograniczoną ilość słońca szczególnie w okresie jesienno-zimowym problem niedoboru witaminy D jest powszechny. Na podstawie analizy przeprowadzonych badań kliniczno-kontrolnych oraz randomizowanych badań kontrolnych polska grupa multidyscyplinarna przygotowała zaktualizowane wytyczne w 2023 roku. Według obecnych zaleceń profilaktyka i leczenie niedoboru witaminy D w Polsce opierają się na stosowaniu dwóch głównych form tej witaminy: cholekalcyferolu oraz kalcyfediolu. Cholekalcyferol jest uznawany jako lek pierwszego wyboru. Kalcyfediol powinien być stosowany w przypadkach, gdy cholekalcyferol nie przynosi oczekiwanych rezultatów lub gdy konieczne jest szybkie zwiększenie stężenia 25(OH)D we krwi. Dawkowanie cholekalcyferolu powinno być dostosowane w zależności od wieku, masy ciała, ekspozycji na słońce oraz nawyków żywieniowych i stylu życia. Jeżeli nie istnieją zalecenia dla danej specyficznej grupy pacjentów to zaleca się stosowanie cholekalcyferolu zgodnie z wytycznymi dla populacji ogólnej. Dawkowanie cholekalcyferolu w grupach z udokumentowanym niedoborem zależy od stężenia witaminy D we krwi oraz wieku pacjenta, a w przypadku kalcyfediolu także od masy ciała. Suplementacja może być prowadzona co tydzień lub co miesiąc. Może to poprawić przestrzeganie zaleceń lekarskich. W populacji ogólniej nie zaleca się rutynowego oznaczania stężenia witaminy D, natomiast w grupach ryzyka zdecydowanie powinno się oznaczać stężenie witaminy D za pomocą badań laboratoryjnych. W przypadku stosowania kalcyfediolu w dawkach dobowych 10 µg w roztworze doustnym zaleca się kontrolę poziomu wapnia w surowicy po 6-8 dniach.[1]
Podsumowując, nowe zalecenia z 2023 roku obejmują zmiany zarówno dawki, jak również rekomendacje dotyczące grup ryzyka niedoboru, takich jak osoby starsze, osoby z otyłością, z chorobami przewlekłymi oraz kobiety w ciąży. Zalecono częstsze monitorowanie stężenia witaminy D w grupach zagrożonych niedoborem, aby odpowiednio dobrać dawkę i uniknąć nadmiaru witaminy D. Zwrócono uwagę na monitorowaną suplementację u pacjentów zagrożonych nadwrażliwością na witaminę D. Suplementacja powinna także uwzględniać sezonowość. W Polsce w okresie od października do marca niektóre osoby mogą wymagać wyższych dawek. Nowe zalecenia kładą silniejszy nacisk na indywidualne podejście do suplementacji zwłaszcza u osób z niedoborem oraz na podkreślenie roli witaminy D w profilaktyce chorób przewlekłych i poprawie stanu zdrowia.
Bezpieczeństwo suplementacji witaminy D
Nadmiar witaminy D może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia. Witamina D jest rozpuszczalna w tłuszczach i gromadzi się w organizmie. Jej przyjmowanie powinno być dostosowane indywidualnie, uwzględniając wiek i płeć oraz inne czynniki. Główną przyczyną nadmiaru witaminy D może być nadmierne spożycie suplementów. Dlatego ważne jest przestrzeganie zaleceń dotyczących suplementacji. Ustalono, że maksymalna dawka dla dorosłych wynosi 2000 j.m. do 75. rż. i 4000 j.m. powyżej 75. rż. Jednak problemy związane z bezpieczeństwem jej stosowania są bardziej złożone i zależą od wielu czynników takich jak wiek, płeć, początkowe stężenie i obecność innych chorób.[2]
Czytaj też: Witamina D – Ścieżka rekomendacji
Piśmiennictwo
- Płudowski, P., Kos-Kudła, B., Walczak, M. i in. Guidelines for Preventing and Treating Vitamin D Deficiency: A 2023 Update in Poland. Nutrients. 2023, 15(3):695. Doi: 10.3390/nu15030695⬏
- Kuciński, J., Fryska, Z., Wołejko, A. i in. Current recommendations in Poland for witamin D supplementation. Med. Og Nauk Zdr. 2023;29($):277-282⬏
