Pytanie czytelnika
Czy statyny należy stosować rano, czy wieczorem? Spotykam się ze sprzecznymi opiniami.
Krótka odpowiedź
Statyny z krótkim okresem półtrwania wymagają dawkowania przed pójściem spać (simwastatyna, fluwastatyna i lowastatyna), dłuższy okres półtrwania rosuwastatyny, atorwasatatyny, pitawastatyny i prawastatyny pozwala utrzymać ich stężenie na poziomie terapeutycznym przez okres 24 godzin, dzięki czemu można je podawać nie tylko przed snem.
Wyjaśnienie
Inhibitory reduktazy hydroksymetyloglutarylo-koenzymu A (HMG-CoA), znane powszechnie jako statyny, są lekami pierwszego rzutu w redukcji frakcji LDL cholesterolu. Choć cholesterol jest niezbędny do normalnego funkcjonowania komórek, zbyt duże stężenie frakcji LDL prowadzi do aterogenezy, czyli tworzenia blaszki miażdżycowej. Odkładanie się płytek cholesterolu w tętnicach prowadzi do zapalenia tętnic wieńcowych, zawału serca i/lub udaru. Obniżenie poziomu frakcji LDL zmniejsza ryzyko chorób i śmierci; z tego powodu kluczowe jest, by pacjenci stosowali lek w taki sposób, by uzyskać jak najlepszy efekt terapii.[1]
Choć część cholesterolu przyjmujemy razem z dietą, znaczna jego część jest produkowana endogennie. Wcześniejsze hipotezy głosiły, że ludzka produkcja cholesterolu może być cykliczna, podobnie jak u zwierząt, gdzie zostało to dobrze zbadane. Późniejsze badania z udziałem ludzi potwierdziły fluktuacje w syntezie cholesterolu, przy czym największa jego produkcja w wątrobie przypadała na okres niejedzenia.
Odkrycie dobowego rytmu produkcji cholesterolu sprawiło, że zalecono stosowanie statyn przed pójściem spać, by zapewnić najwyższe stężenie leku, kiedy endogenna produkcja cholesterolu jest na najwyższym poziomie.[2]
Zbadanie własności farmakokinetycznych poszczególnych statyn obaliło konieczność stosowania wszystkich z nich przed pójściem spać.[3] Choć wszystkie statyny są metabolizowane w wątrobie, znacznie różnią się od siebie okresem półtrwania. Simwastatyna, fluwastatyna i lowastatyna mają krótki okres półtrwania w porównaniu z innymi lekami tej klasy. Statyny z krótkim okresem półtrwania wymagają dawkowania przed pójściem spać dla największej skuteczności – dzięki temu największe stężenie statyn jest wtedy kiedy jest okres największej endogennej syntezy cholesterolu. Z drugiej strony, dłuższy okres półtrwania rosuwastatyny, atorwasatatyny, pitawastatyny i prawastatyny pozwala utrzymać ich stężenie na poziomie terapeutycznym przez okres 24 godzin, dzięki czemu można je podawać nie tylko przed snem.[1]
| Statyna | Okres półtrwania | Sugerowany czas podania |
|---|---|---|
| Lowastatyna (Lovasterol) = Monakalina K | 1,1-1,7 h | Przed snem |
| Simwastatyna (Zocor) | 3 h | Przed snem |
| Fluwastatyna (Lescol i Lescol XL) | natychmiastowe uwalnianie: <3 h; przedłużone uwalnianie: 9 h | Przed snem |
| Prawastatyna (Pravator) | lek: 1-3 h; razem z metabolitami: 77 h | Raczej przed snem |
| Pitawastatyna* (niedostępna w PL) | 12 h | Dowolna pora |
| Atorwastatyna (Sortis, Atoris, Tulip) | lek: 14 h; metabolity: 20-30 h | Dowolna pora |
| Rosuwastatyna (Crestor, Roswera, Zahron) | 19 h | Dowolna pora |
Mimo poprawnej instrukcji niektórzy pacjenci stosujący statyny o krótkim okresie półtrwania nie zażywają ich o odpowiedniej porze, co może skutkować zmniejszoną skutecznością terapii. Statyny o dłuższym okresie półtrwania pozwalają na większą elastyczność w czasie podania, co może poprawić compliance i w rezultacie spowodować większe obniżenie poziomu frakcji LDL.
UPDATE: Pomimo rozważań opartych o parametry farmakokinetyczne, wnioski z przeglądu Cochrane z końca 2016 roku wskazują na niewielki wpływ pory dnia podania statyn, nawet tych o krótkim okresie półtrwania, na różnice w lipidogramie. Jednak ze względu na niedoskonałą metodologię badań włączonych do metaanalizy, dowody na brak różnic są niskiej jakości i nie mogą przesądzać o rekomendacji (patrz: jakość dowodów).[4]
Zobacz też:
- Co trzeba wiedzieć o normach cholesterolu?
- Jak statyny stały się jednymi z najczęściej przepisywanych leków?
Piśmiennictwo
- Plakogiannis R, Cohen H. Optimal low-density lipoprotein cholesterol lowering – morning versus evening statin administration. Ann Pharmacother. 2007;41:106-110.⬏⬏
- Jones PJ, Schoeller DA. Evidence for diurnal periodicity in human cholesterol synthesis. J Lipid Res. 1990;31:667-673.⬏
- Expert panel on the detection, evaluation, and treatment of high blood cholesterol in adults: executive summary of the third report of the National Cholesterol Education Program (NCEP) expert panel on detection, evaluation, and treatment of high cholesterol in adults (adult treatment panel III). JAMA. 2001:285:2486-2497.⬏
- Izquierdo-Palomares JM, Fernandez-Tabera JM, Plana MN, Añino Alba A, Gómez Álvarez P, Fernandez-Esteban I, Saiz LC, Martin-Carrillo P, Pinar López Ó. Chronotherapy versus conventional statins therapy for the treatment of hyperlipidaemia. Cochrane Database Syst Rev. 2016 Nov 26;11:CD009462. Review. abstrakt⬏
Na receptach często widzę zalecenia od lekarza, żeby dawkować statynę wieczorem, niezależnie od tego, która została przepisana. Pewnie pacjenci przyzwyczaili się, że jak statyna, to przyjmuje się wieczorem i lekarze nie chcą ich mylić 😉