Biegunka to zaburzenie czynnościowe przewodu pokarmowego, które stwierdza się w przypadku wydalania trzech lub więcej płynnych bądź półpłynnych stolców na dobę (WHO, 2017). Do przyczyn biegunki należą m.in.:

• nieprawidłowości dietetyczne,
• zatrucia pokarmowe,
• infekcje wirusowe,
• zakażenia bakteryjne,
• antybiotykoterapia,
• zespół jelita drażliwego,
• alergia pokarmowa.

Biegunka w ciąży może wystąpić w całym jej okresie, jednak najczęściej pojawia się w III trymestrze i jest spowodowana stresem związanym z porodem. W niektórych przypadkach może być wywołana działaniem hormonów, które pobudzają ruchy jelit i przyspieszają ich perystaltykę. Czasami towarzyszy nudnościom i wymiotom w I trymestrze.

Warto pamiętać, że zaburzenia żołądkowo-jelitowe mogą wystąpić podczas przyjmowania kwasu foliowego, który powinien być suplementowany przez każdą ciężarną.^[1]

Czytaj też: Loperamid w ciąży – Wyjaśniamy!

Leki, które można polecić zgodnie z ChPL

W przypadku kobiety ciężarnej, która zmaga się z biegunką, w pierwszej kolejności należy zalecić jej stałe uzupełnianie elektrolitów oraz nawadnianie.

Elektrolity

Najważniejsza strategia leczenia w przebiegu biegunki u kobiety ciężarnej to stałe uzupełnianie płynów i utraconych elektrolitów, czyli tak zwana doustna terapia nawadniająca. Odwodnienie jest szczególnie niebezpieczne u kobiet ciężarnych i może stanowić zagrożenie dla nienarodzonego dziecka. Doustna terapia nawadniająca jest bezpieczna ze względu na brak działań niepożądanych i interakcji.

Pacjentce w ciąży z biegunką możemy polecić płyny nawadniające najbardziej zbliżone składem do wzorcowego doustnego płynu nawadniającego rekomendowanego przez WHO (czyli roztwór o zmniejszonej osmolarności zawierający odpowiednie stężenie glukozy, sodu oraz potasu). Należą do nich preparaty w postaci saszetek, takie jak Elektrolity Labor, Elektrolity USP Zdrowie czy Orsalit dla dorosłych.

Według danych podanych przez producenta w ChPL elektrolity mogą być stosowane w czasie ciąży.^[2]

Leki, które można polecić na podstawie badań

W przypadku ciężarnej w celu złagodzenia objawów biegunki można polecić diosmektyt w postaci saszetek do sporządzania zawiesiny (Smecta). Jeżeli biegunka wystąpiła w wyniku stosowania antybiotyków, możemy zarekomendować leki probiotyczne (np. Enterol 250).

Diosmektyt

Diosmektyt jest dostępny jako lek OTC w postaci saszetek zawierających 3 g proszku do sporządzania zawiesiny doustnej (Smecta) oraz jako wyrób medyczny (Smecta Go) w postaci gotowej zawiesiny.

Producent nie zaleca stosowania leku u kobiet ciężarnych, ponieważ „liczba przeprowadzonych dotąd badań zarówno na zwierzętach, jak i z udziałem ludzi jest zbyt mała”.^[3]

Nie znaleziono wiarygodnych badań, które potwierdzałyby bezpieczeństwo stosowania diosmektytu w okresie ciąży, jednak ze względu na wysoki profil bezpieczeństwa i działanie miejscowe wydaje się, że może być on stosowany przez kobiety ciężarne.

Pamiętaj, że diosmektyt posiada właściwości adsorpcyjne, dlatego należy zachować odstęp pomiędzy czasem jego podania i innych leków.

Probiotyki

Probiotyki zawierające szczepy bakterii Lactobacillus rhamnosus GG oraz drożdżaki Saccharomyces boulardii CNCM I-745 (Enterol 250) wykazują szczególną skuteczność w leczeniu biegunek poantybiotykowych. Wskazaniem do stosowania probiotyków jest również zapobieganie biegunce podróżnych.

Producent leku Enterol 250, dostępnego w postaci kapsułek, nie zaleca stosowania preparatu w okresie ciąży ze względu na „brak wystarczających dowodów pochodzących z badań”.^[4] Oznacza to, że liczba badań była zbyt mała, aby producent mógł umieścić w charakterystyce informację o możliwości zastosowania tego leku w czasie ciąży.

Lekiem probiotycznym, który zgodnie z ChPL można stosować w okresie ciąży, jest Lakcid (proszek do sporządzania zawiesiny doustnej). Zawiera on jednak inne szczepy Lactobacillus rhamnosus, a dokładnie Pen, E/N oraz szczep Oxy.^[5]

Przeprowadzone dotąd badania dowiodły, że stosowanie preparatów zawierających bakterie probiotyczne w III trymestrze nie wpływa negatywnie na zdrowie płodu.^[6] Ze względu na brak wchłaniania z przewodu pokarmowego nie należy się spodziewać, aby probiotyki oddziaływały ogólnoustrojowo i przyczyniały się do wystąpienia wad rozwojowych lub zakłócenia przebiegu ciąży.

Leki nierekomendowane podczas ciąży

Do substancji, których nie należy zalecać ciężarnej pacjentce w przebiegu biegunki ze względu na ograniczoną liczbę przeprowadzonych dotąd badań, należą:

• loperamid,
• racekadotryl,
• trimebutyna.

Ze względu na ograniczoną skuteczność nifuroksazydu oraz węgla leczniczego nie należy rekomendować również leków zawierających te substancje.

Loperamid

Kobiety ciężarne z biegunką mogą chcieć sięgnąć po powszechne leki przeciwbiegunkowe zawierające loperamid dostępny w postaci kapsułek i tabletek (Stoperan, Laremid, Imodium Instant).

Według ChPL loperamid może być stosowany w II i III trymestrze jedynie w przypadku, gdy „korzyść ze stosowania leku przewyższa potencjalne ryzyko dla płodu i matki”. Oznacza to, że loperamid można podać kobiecie ciężarnej jedynie w przypadku, gdy jej zdrowie jest zagrożone, a zastosowanie leku konieczne. Producent nie zaleca stosowania leku w I trymestrze ciąży.^[7]

W badaniu z 2000 roku, obejmującym 105 kobiet w ciąży, które zażywały loperamid (w tym 89 zażywało lek w I trymestrze), nie wykazano wystąpienia efektu teratogennego. Jednak 21 dzieci, których matki zażywały loperamid przez cały okres ciąży, miało wagę o około 200 g mniejszą w porównaniu z grupą kontrolną.^[8] Dane zgromadzone przez szwedzki rejestr urodzeń wykazały, że przyjmowanie loperamidu może wiązać się z niewielką liczbą wystąpienia wad rozwojowych. Dane były jednak niekompletne i niskiej jakości. Według zaleceń Amerykańskiego Stowarzyszenia Gastroenterologicznego z 2006 roku należy unikać stosowania loperamidu w przebiegu biegunki podczas ciąży.^[9]

Węgiel leczniczy w ciąży

Węgiel leczniczy (inaczej węgiel aktywny) jest dostępny w postaci kapsułek (Węgiel leczniczy Norit, Węgiel leczniczy VP) oraz tabletek (Carbo adsorbent).

Według danych pochodzących z charakterystyki „brak jest danych dotyczących bezpieczeństwa stosowania węgla leczniczego w biegunce u ciężarnych”.^[10]

Stosowanie węgla leczniczego nie stanowi zagrożenia dla ciąży.^[11] Należy jednak zwrócić uwagę na to, że węgiel aktywny nie jest zalecany w leczeniu biegunek. Ponadto może być przyczyną zaparć.

Białczan taniny

Kobiecie ciężarnej zmagającej się z biegunką nie należy rekomendować stosowania leków zawierających białczan taniny (dostępny w postaci tabletek Taninal).

Zgodnie z charakterystyką leki zawierające białczan taniny należy stosować tylko w przypadku, gdy „korzyść przewyższa ryzyko dla płodu”.^[12] Oznacza to, że lek można podać tylko w przypadku, gdy życie przyszłej matki jest zagrożone, a zastosowanie leku konieczne.

Leki zawierające białczan taniny są niewskazane w czasie ciąży z uwagi na brak udokumentowanych badań. Jednak ryzyko dla płodu jest niewielkie, ponieważ substancja nie wchłania się z przewodu pokarmowego i jest mało prawdopodobne, aby wykazywała efekt embriotoksyczny.^[11]

Racekadotryl

Racekadotryl jest dostępny na rynku jako lek OTC w postaci kapsułek Tiorfan.

Zgodnie z informacją zawartą w ChPL producent nie zaleca stosowania leku w okresie ciąży ^[13](Bioprojet Europe Ltd, 2017). Brakuje innych danych odnośnie do bezpieczeństwa zażywania racekadotrylu przez kobiety ciężarne, dlatego nie należy zalecać stosowania tej substancji w okresie ciąży.^[11]

Trimebutyna

Trimebutyna jest dostępna na rynku w postaci tabletek (Tribux Bio, Ircolon Gastro). Wskazaniami do jej stosowania są zaburzenia przewodu pokarmowego (w tym biegunki, zaparcia czy bóle brzucha).

Według informacji podanych w ChPL „nie zaleca się stosowania trimebutyny w przebiegu ciąży”.^[14] Nie znaleziono badań, które oceniałyby bezpieczeństwo zażywania trimebutyny przez kobiety w ciąży. Ze względu na brak wiarygodnych danych oraz zalecenia producenta nie zależy zalecać leku pacjentce w ciąży.

Nifuroksazyd

Nifuroksazyd jest wskazany w leczeniu ostrych i przewlekłych biegunek bakteryjnych. Działa miejscowo przeciwbakteryjnie i nie wchłania się z przewodu pokarmowego. Dostępny jest w postaci tabletek (Nifuroksazyd Hasco, Nifuroksazyd Polfarmex), kapsułek (Nifuroksazyd Gedeon Richter) oraz zawiesiny doustnej (Nifuroksazyd Gedeon Richter).

Dotychczas przeprowadzone badania nad nifuroksazydem w okresie ciąży pochodzą z badań na zwierzętach i nie wykazały szkodliwego wpływu na płód. Jednak z powodu braku danych pochodzących z badań klinicznych producent nie zaleca stosowania nifuroksazydu przez kobiety ciężarne.^[15]

Nifuroksazyd nie znajduje się w żadnych wytycznych krajowych czy zagranicznych, a dotychczas przeprowadzone badania oceniające skuteczność tej substancji w leczeniu biegunki są niewystarczające. Z tych względów nie polecimy stosowania leków zawierających nifuroksazyd pacjentkom w ciąży cierpiącym na biegunkę.

Podsumowanie

Aby ułatwić szybką rekomendację przy pierwszym stole, w poniższej tabeli umieszczony został spis leków należących do każdej z trzech kategorii omówionych w artykule.

Leki, które można polecić zgodnie z ChPL	Leki, które można polecić na podstawie badań	Leki nierekomendowane
• elektrolity	• probiotyki • diosmektyt	• loperamid • węgiel leczniczy • białczan taniny • racekadotryl • trimebutyna • nifuroksazyd

Przygotowano na podstawie książki “Leki i ciąża. Bezpieczna farmakoterapia i suplementacja kobiety ciężarnej WYDANIE II“

Dodaj do ulubionych

Piśmiennictwo

1. Gedeon Richter. (2013). ChPL Folik.⬏
2. Teva Pharmaceuticals. (2014). ChPL Gastrolit.⬏
3. Ipsen Consumer HealthCare. (2014). ChPL Smecta.⬏
4. Bicodex. (2021). ChPL Enterol.⬏
5. Polpharma. (2013). ChPL Lakcid.⬏
6. Elias, J., Bozzo, P., Einarson, A. (2011). Are probiotics safe for use during pregnancy and lactation?. Canadian family physician Medecin de famille canadien, 57(3), 299–301.⬏
7. US Pharmacia. (2019). ChPL Stoperan.⬏
8. Einarson, A., Mastroiacovo, P., Arnon, J., Ornoy, A., Addis, A., Malm, H., Koren, G. (2000). Prospective, controlled, multicentre study of loperamide in pregnancy. Canadian journal of gastroenterology = Journal canadien de gastroenterologie, 14(3), 185–187. https://doi.org/10.1155/2000/957649.⬏
9. Mahadevan, U., Kane, S. (2006). American gastroenterological association institute medical position statement on the use of gastrointestinal medications in pregnancy. Gastroenterology, 131(1), 278–282. https://doi.org/10.1053/j.gastro.2006.04.048.⬏
10. Bausch Health Ireland Limited. (2013). ChPL Carbo Medicinalis VP.⬏
11. Schaefer, C., Peters, P., Miller, R. K. (2015). Drugs During Pregnancy and Lactation. Elsevier B.V.⬏⬏⬏
12. Herbapol. (2014). ChPL Taninal.⬏
13. ⬏
14. Biofarm. (2011). ChPL Tribux Bio.⬏
15. Gedeon Richter. (2010). ChPL Nifuroksazyd Gedeon Richter.⬏