Pytanie

Dlaczego nie powinno się stosować salbutamolu w monoterapii napadów astmy? W jaki sposób należy hamować napady duszności w przebiegu astmy?

Krótka odpowiedź

Zgodnie z najnowszymi wytycznymi GINA przyjmowanie jedynie krótko działających β₂-adrenomimetyków wiąże się z częstszymi zaostrzeniami i większym ryzykiem zgonu z powodu astmy oskrzelowej. Zalecane jest zatem dodatkowe przyjmowanie wziewnych glikokortykosteroidów zawsze wtedy, gdy występuje konieczność zastosowania szybko działającego β₂-adrenomimetyku, najlepiej w postaci jednego inhalatora.

Czytaj też: Jaki wpływ wywiera dodatek budezonidu do salbutamolu do przerywania napadów astmy?

Wyjaśnienie

Krótko działające β₂-adrenomimetyki (ang. Short-Acting Beta₂-Agonists), nazywane od pierwszych liter angielskiego tłumaczenia SABA, znalazły zastosowanie w leczeniu napadów astmy oskrzelowej i zaostrzeń przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) ze względu na szybki początek działania – do 5 minut. Do SABA należą salbutamol (Ventolin, Aspulmo i Buventol Easyhaler) oraz fenoterol (Berotec N, w: Berodual N).

Opierając się na wytycznych GINA (Global Initiative for Asthma) z 2019 roku, które zostały następnie aktualizowane w 2020 i 2022 roku, nie zaleca się już, jak to było do tej pory, doraźnego stosowania SABA w monoterapii. Wprowadzone zmiany wynikają z faktu, że proces zapalny, który jest przyczyną astmy oskrzelowej, występuje nawet w niewielkim nasileniu objawów, a stosowanie tylko SABA w zaostrzeniu choroby prowadzi do pogorszenia się funkcji płuc, częstszych zaostrzeń choroby i w efekcie większego ryzyka zgonu. Zalecane jest zatem przyjmowanie wziewnych glikokortykosteroidów (wGKS) zawsze wtedy, gdy występuje konieczność zastosowania SABA, najlepiej w postaci jednego inhalatora.^[1][2]

W czerwcu 2022 roku opublikowano wyniki podwójnie zaślepionego badania z randomizacją, którego celem była ocena zastosowania kombinacji albuterolu (salbutamolu) i budezonidu w ustalonej dawce w porównaniu z samym salbutamolem jako doraźnego leczenia w zaostrzeniach astmy oskrzelowej. W badaniu wykazano, że ryzyko ciężkiego zaostrzenia astmy było istotnie niższe przy doraźnym zastosowaniu kombinacji stałej dawki 180 μg salbutamolu i 160 μg budezonidu, w porównaniu z samym salbutamolem u pacjentów z niekontrolowaną postacią umiarkowanej lub ciężkiej astmy, stosujących także przewlekle wGKS.^[3] Korzyści z połączenia SABA i wGKS znalazły również potwierdzenie w przeglądzie Cochrane opublikowanym w czerwcu 2022 roku, w którym wykazano, że połączenie SABA i wGKS jest klinicznie skuteczne u dorosłych i młodzieży z łagodną astmą, zmniejsza liczbę zaostrzeń, hospitalizacji lub nieplanowanych wizyt lekarskich oraz ekspozycji na ogólnoustrojowe kortykosteroidy i prawdopodobnie zmniejsza, także liczbę działań niepożądanych w porównaniu z samym SABA.^[4]

Na polskim rynku nie są dostępne preparaty złożone będące połączeniem SABA i wGKS w postaci jednego inhalatora, natomiast są zarejestrowane połączenia wGKS z formoterolem – β₂-adrenomimetykiem o szybkim początku działania przy jednoczesnym przedłużonym działaniu (z budezonidem: Bufomix Easyhaler, DuoResp Spiromax i Symbicort Turbuhaler; z beklometazonem: Fostex).

Zamiennie do SABA, zgodnie z wytycznymi GINA, można zastosować także formoterol – β₂-adrenomimetyk należący do grupy LABA (ang. Long-Acting Beta₂-Agonists), który przy przedłużonym działaniu (do 12 godzin) zachowuje jednocześnie szybki początek działania. Podstawą leczenia astmy zgodnie z aktualnymi wytycznymi GINA jest terapia SMART/MART (ang. Single maintenance and reliever therapy/Maintenance and reliever therapy), która opiera się na stosowaniu jednego inhalatora z budezonidem i formoterolem zarówno w leczeniu regularnym (kontrolującym), jak i doraźnym.^[1]

W 2018 roku opublikowano wyniki przeglądu systematycznego i metaanalizy obejmujących 16 badań z randomizacją, które miały na celu ocenę efektów terapii SMART (budezonid + formoterol) u pacjentów z przewlekłą astmą oskrzelową. Wśród pacjentów w wieku 12 lat lub starszych, SMART wiązał się z mniejszym ryzykiem zaostrzeń astmy w porównaniu z taką samą dawką wGKS i LABA, jako terapią kontrolującą oraz wyższą dawką wGKS i LABA, jako terapią kontrolującą. Podobne wyniki uzyskano, gdy porównano SMART z samymi wGKS, jako terapią kontrolującą.^[5]

Piśmiennictwo

1. Global Initiative for Asthma. (2022). Pocket Guide For Asthma Management and Prevention. Updated 2022. Pobrano z: https://ginasthma.org/wp-content/uploads/2022/05/GINA-Main-Report-2022-FINAL-22-05-03-WMS.pdf⬏⬏
2. Ellis, A. K., Foran, V., Kaplan, A.,’ Mitchell, P. D. (2022). Clarifying SABA overuse: Translating Canadian Thoracic Society guidelines into clinical practice. Allergy, asthma, and clinical immunology : official journal of the Canadian Society of Allergy and Clinical Immunology, 18(1), 48. https://doi.org/10.1186/s13223-022-00690-2⬏
3. Papi, A., Chipps, B. E., Beasley, R., Panettieri, R. A., Jr, Israel, E., Cooper, M., Dunsire, L., Jeynes-Ellis, A., Johnsson, E., Rees, R., Cappelletti, C., & Albers, F. C. (2022). Albuterol-Budesonide Fixed-Dose Combination Rescue Inhaler for Asthma. The New England journal of medicine, 386(22), 2071–2083. https://doi.org/10.1056/NEJMoa2203163⬏
4. Crossingham, I., Turner, S., Ramakrishnan, S., Fries, A., Gowell, M., Yasmin, F., Richardson, R., Webb, P., O’Boyle, E., Hinks, T. (2022). Combination fixed-dose β agonist and steroid inhaler as required for adults or children with mild asthma: a Cochrane systematic review. BMJ evidence-based medicine, 27(3), 178–184. https://doi.org/10.1136/bmjebm-2021-111764⬏
5. Sobieraj, D. M., Weeda, E. R., Nguyen, E., Coleman, C. I., White, C. M., Lazarus, S. C., Blake, K. V., Lang, J. E., Baker, W. L. (2018). Association of Inhaled Corticosteroids and Long-Acting β-Agonists as Controller and Quick Relief Therapy With Exacerbations and Symptom Control in Persistent Asthma: A Systematic Review and Meta-analysis. JAMA, 319(14), 1485–1496. https://doi.org/10.1001/jama.2018.2769⬏