Pacjentka, która realizuje receptę na lek z doksycykliną, może pytać o wpływ leku na płód, zwłaszcza jeśli podejrzewa, że może być w ciąży. Czy leki doustne zawierające doksycyklinę mogą być bezpiecznie przyjmowane przez kobiety ciężarne?
Krótka odpowiedź
Nie, leki z doksycykliną są przeciwwskazane dla kobiet w ciąży, szczególnie w 2. i 3. trymestrze ciąży. Doksycyklina przenika przez łożysko i może mieć negatywny wpływ na rozwój płodu.
Wyjaśnienie
Doksycyklina należy do grupy antybiotyków tetracyklinowych, dla których udowodniono zdolność do przenikania przez barierę łożyskową. W 2. i 3. trymestrze ciąży, kiedy u płodu układ kostny rozwija się intensywnie, tetracykliny tworzą trwałe kompleksy wapniowo-fosforanowe i wbudowują się w tkankę kostną. U dzieci, których matki w 2. lub 3. trymestrze ciąży zażywały doksycyklinę, zaobserwowano trwałe przebarwienia kości i zębów oraz hipoplazję szkliwa. Warto wspomnieć, że w 3. trymetrze ciąży rośnie ryzyko toksycznego uszkodzenia wątroby u matki przyjmującej antybiotyk tetracyklinowy.[1] Dane zebrane w przeglądzie systematycznym z 2016 nie potwierdziły jednak szkodliwego wpływu doksycykliny na rozwój kości oraz właściwości teratogennych leku. Podobnie według opinii FDA z 2009 roku ryzyko wystąpienia wad wrodzonych i działań niepożądanych u noworodka jest minimalne, ale nie należy ignorować potencjalnego wpływu doksycykliny na układ szkieletowy i zęby.[2]
Zobacz też: Doksycyklina a karmienie piersią
Klasyfikacja Briggs’a
Według klasyfikacji Briggs’a dane z badań z udziałem ludzi sugerują, że antybiotyki tetracyklinowe mogą być toksyczne dla matki i płodu. Doksycyklina jest zatem lekiem przeciwwskazanym dla kobiet ciężarnych w 2. i 3. trymetrze ciąży.
W retrospektywnym badaniu kohortowym z 2009, obejmującym 30 049 noworodków, wyodrębniono grupę dzieci narażoną wyłącznie na doksycyklinę w życiu płodowym (1691). Zaobserwowano, że u tych dzieci występowały wady serca, układu szkieletowego i zębów, układu moczowo-płciowego, przewodu pokarmowego oraz ośrodkowego układu nerwowego. Inne raporty przypadków wskazują na możliwe powiązanie antybiotyków tetracyklinowych z wadami cewy nerwowej, rozszczepem podniebienia i wadami serca, gdy były zażywane w 2. lub 3. miesiącu ciąży.[3]
Zobacz też: Drotaweryna w ciąży
Klasyfikacja FDA
Według nieaktualnej od 2015 roku klasyfikacji FDA, doksycyklina należała do kategorii D. Dla doksycykliny zostało wykazane toksyczne działanie na płód, ale dopuszcza się jej warunkowe zastosowanie, gdy korzyści płynące z leczenia przewyższają bądź uzasadniają ryzyko.
Bezpieczeństwo według ChPL
Według informacji zawartych w wybranych ChPL leków z doksycykliną:
- Doxycyclinum TZF. „Doksycykliny nie należy stosować w czasie ciąży. Badania na zwierzętach dowodzą, iż tetracykliny przenikają przez barierę łożyska i odkładają się w tkankach płodu. Stwierdzono również, że doksycyklina, w porównaniu z innymi tetracyklinami, wykazuje mniejsze powinowactwo do tkanek młodych, szybko rosnących, ale nie wyklucza się jej toksycznego wpływu na rozwijający się płód. Doksycyklina przyjmowana w okresie ciąży może spowodować przebarwienie zębów i niedorozwój szkliwa u dziecka.”[4]
- Unidox Solutab. „Doksycyklina jest przeciwwskazana w drugim i trzecim trymestrze ciąży. Jako środek ostrożności zaleca się unikanie stosowania doksycykliny podczas pierwszego trymestru ciąży. Dane otrzymane z dużej liczby zastosowań doksycykliny w pierwszym trymestrze ciąży dotychczas nie wskazują, że powoduje ona zwiększone ryzyko wystąpienia wad wrodzonych. Stosowanie doksycykliny podczas drugiego i trzeciego trymestru ciąży powoduje trwałe przebarwienia zębów mlecznych u potomstwa i może opóźnić wzrost kości. Badania na zwierzętach wykazały szkodliwy wpływ na reprodukcję, ale nie wykazały szkodliwego działania na płód. Tetracykliny przenikają przez łożysko.”[5]
Piśmiennictwo
- Kong, Y. L., i Tey, H. L. (2013). Treatment of acne vulgaris during pregnancy and lactation. Drugs, 73(8), 779–787. https://doi.org/10.1007/s40265-013-0060-0⬏
- Cross, R., Ling, C., Day, N. P., McGready, R. i Paris, D. H. (2016). Revisiting doxycycline in pregnancy and early childhood – time to rebuild its reputation? Expert Opinion on Drug Safety, 15(3), 367–382. https://doi.org/10.1517/14740338.2016.1133584⬏
- Briggs, G. G., Freeman, R. K., Towers, C. V., Forinash, A. B. (2017). Drugs in pregnancy and lactation: a reference guide to fetal and neonatal risk. Eleventh edition. Lippincott Williams & Wilkins.⬏
- Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne „Polfa”. (2019). ChPL Doxycyclinum TZF. Pobrano z: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl⬏
- Pierre Fabre. (2020). ChPL Curacne. Pobrano z: https://rejestrymedyczne.ezdrowie.gov.pl⬏
