Pytanie czytelnika
Jakie leki przeciwbólowe i przeciwzapalne oprócz żeli może stosować pacjent przy bólach reumatycznych? Same żele są za słabe.
Jak to połączyć z lekami przeciwzakrzepowymi, np. z lekiem Pradaxa?
Nasza odpowiedź
Pacjent/ka może stosować:
- doustne NLPZ
- paracetamol z tramadolem
- preparaty rozgrzewające. (Patrz: “Przegląd preparatów rozgrzewających na bóle mięśniowo-stawowe”.)
Wybór zależy od tego, z jakim konkretnie schorzeniem mamy do czynienia. Łączenie tych leków z dabigatranem (Pradaxa) jest dopuszczalne.
W pierwszej kolejności należy sprecyzować, czy przez bóle reumatyczne rozumiemy chorobę zwyrodnieniową stawów (ChZS) związaną z uszkodzeniem chrząstki stawowej, czy reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) związane ze stanem zapalnym. Pacjenci często nie precyzują, o które schorzenie im chodzi. Nie zawsze ból ma zatem podłoże zapalne, tym samym nie zawsze zastosowanie NLPZ będzie konieczne. Najczęściej można założyć, że mamy do czynienia z ChZS, która dotyczy nawet 50% populacji po 40. r.ż. oraz 80% populacji po 75. r.ż.[1]
Poza żelami, które są pierwszym wyborem, pacjent może stosować NLPZ doustne, a także połączenie paracetamolu i tramadolu. Można zarekomendować też preparaty rozgrzewające. Warto zaznaczyć, że łączenie NLPZ z nowymi lekami przeciwzakrzepowymi nie jest bezwzględnie przeciwwskazane i pacjent, który stosuje dabigatran (Pradaxa) lub riwaroksaban (Xarelto) może jednocześnie stosować NLPZ, ale zalecane jest monitorowanie objawów krwawienia z przewodu pokarmowego[2] takich jak smoliste stolce lub fusowate wymioty.
Zobacz też: Jaki lek przeciwbólowy z warfaryną i acenokumarolem?
Skuteczność miejscowo i doustnie stosowanych NLPZ jest porównywalna, przy czym stosowane zewnętrznie cechują się bardzo wysokim bezpieczeństwem. Ryzyko działania systemowego pojawia się w momencie, gdy są one stosowane długotrwale lub na duże powierzchnie ciała. W związku z tym preparaty w postaci żeli, kremów, aerozoli lub plastrów (w szczególności zawierających diklofenak) są lekami z wyboru w leczeniu bólu związanego z ChZS.[3][4][5][6][7] Faktycznie mogą one okazać się nieskuteczne, jednak wydając pacjentowi żel przeciwbólowy koniecznie upewnij się, że stosuje go prawidłowo, gdyż może na przykład okazać się, że aplikuje go tylko jeden raz w ciągu dnia. (Patrz: “Diklofenak – Ścieżka rekomendacji”.)
Najczęstszym błędem, jaki popełniają pacjenci w przypadku miejscowych NLPZ jest ich nieregularne lub zbyt rzadkie stosowanie, zazwyczaj raz dziennie. Ważne jest zatem, aby przypomnieć pacjentowi, że do pełnego działania preparatów z diklofenakiem konieczna jest ich odpowiednio częsta aplikacja.
W przypadku pacjentów, u których występują przeciwwskazania do terapii doustnymi NLPZ, uzasadnione jest stosowanie opioidów. Możesz rozważyć zatem wystawienie recepty farmaceutycznej na paracetamol z tramadolem (Doreta, Poltram Combo), gdyż według przeglądu systematycznego z 2007 roku jest on skuteczny w leczeniu ChZS.[8] Niestety według badania z randomizacją z 2018 roku skuteczność opioidów w leczeniu bólu związanego z ChZS jest mniejsza niż w przypadku leków nieopioidowych, a działania niepożądane są częstsze.[9]
Polecanie samego paracetamolu niestety nie ma sensu. Według przeglądu Cochrane z 2019 roku taka terapia ma skuteczność równą lub minimalnie wyższą niż placebo w zwalczaniu bólu u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu kolanowego i biodrowego.[10] W związku z powyższym nowe wytyczne zalecają stosowanie paracetamolu u pacjentów, u których przeciwwskazane są NLPZ, a w razie braku skuteczności przerwanie terapii.[11][12]
Piśmiennictwo
- Tuszyński, P. (red.). (2020). Leki pierwszego wyboru. Jak rozpoznać i leczyć najczęstsze schorzenia i dolegliwości. Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków.⬏
- ChPL Pradaxa⬏
- Tieppo Francio V, Davani S, Towery C, Brown TL. Oral Versus Topical Diclofenac Sodium in the Treatment of Osteoarthritis. Journal of Pain and Palliative Care Pharmacotherapy. 2017. abstrakt⬏
- Chou, R., McDonagh, M. S., Nakamoto, E.,Griffin, J. Analgesics for Osteoarthritis: An Update of the 2006 Comparative Effectiveness Review. Rockville (MD): Agency for Healthcare Research and Quality. 2011. abstrakt⬏
- Klinge S. A., Sawyer G. A. Effectiveness and safety of topical versus oral nonsteroidal anti-inflammatory drugs: a comprehensive review. The Physician and Sportsmedicine. 2013. abstrakt⬏
- Kloppenburg, M., Kroon, F.P., Blanco, F. J., Doherty, M., Dziedzic, K. S., Greibrokk E., Haugen, I. Herrero-Beaumont, G., Jonsson, H., Kjeken, I., Maheu, E., Ramonda, R., Ritt, M. J., Smeets, W., Smolen, J., Stamm, T. A., Szekanecz, Z., Wittoek, R., Carmona, L. 2018 update of the EULAR recommendations for the management of hand osteoarthritis. Annals of the Rheumatic Diseases. 2019. pełny tekst⬏
- Tuszyński, P. (red.). (2019). Ból z perspektywy farmaceuty. Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków.⬏
- Cepeda, M. S. Camargo, F., Zea, C., Valencia L. Tramadol for osteoarthritis: a systematic review and metaanalysis. The Journal of Rheumatology. 2007. abstrakt⬏
- Krebs, E. E., Gravely, A., Nugent, S., Jensen, A. C., DeRonne, B., Goldsmith, E. S., Kroenke, K., Bair, M. J., Noorbaloochi S. Effect of Opioid vs Nonopioid Medications on Pain-Related Function in Patients With Chronic Back Pain or Hip or Knee Osteoarthritis Pain: The SPACE Randomized Clinical Trial. JAMA Network. 2018. abstrakt⬏
- Leopoldino, A. O., Machado, G. C., Ferreira, P. H., Pinheiro, M. B., Day R., McLachlan A. J., Hunter D. J., Ferreira, M. L. Paracetamol versus placebo for knee and hip osteoarthritis. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2019. pełny tekst⬏
- RACGP: Guideline for the management of knee and hip osteoarthritis. Second edition. 2018. pełny tekst pdf⬏
- Tuszyński, P. (red.). (2020). Opieka farmaceutyczna nad pacjentem geriatrycznym. Choroby wieku podeszłego, leki i wytyczne. Wydawnictwo Farmaceutyczne, Kraków.⬏
Bardzo ciekawy case. Dobrze, że wspomnieliście, że miejscowe NLPZ-y mają podobną skuteczność do doustnych. Trudno się zgodzić z wyborem tramadolu. Według mnie to zła decyzja kliniczna (abstrahując już od braku kompetencji do podejmowania tego typu decyzji klinicznych). Tramadol nie ma udowodnionej skuteczności w OA https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6536297/ W takich tematach jak ból przewlekły kluczowe jest systematyczne podejście do tematu i ocena jakości dowodów – odwołaliście się do przeglądu Cochrane odnośnie paracetamolu, a tramadolu już nie. Tramadol jest bardzo „brudnym” i nieprzewidywalnym lekiem i trzeba myśleć jakie mogą być konsekwencje takiej jednorazowej recepty – kto oceni ryzyko uzależnienia i objawów odstawiennych? Kto będzie odpowiedzialny za follow-up?
Pamiętajmy też, że ChZS ma podłoże zapalne. To jeden z ważniejszych mitów dotyczących ChZS, że nie ma stanu zapalnego, tylko jest „wear and tear”. Tak się uważało kiedyś. Podstawą leczenia ChZS jest leczenie NIEfarmakologiczne, farmaceuta wcale nie musi się zawsze zajmować tylko lekami 🙂