Paracetamol z kodeiną to połączenie leków o synergistycznym działaniu, dostępne w postaci tabletek, kapsułek i tabletek musujących (również z dodatkiem kofeiny), stosowane w krótkotrwałym leczeniu bólu ostrego o umiarkowanym i średnim nasileniu.
Paracetamol z kodeiną – Komu można polecać?
Preparaty zawierające paracetamol z kodeiną są wskazane u pacjentów powyżej 12. roku życia, którzy:
- skarżą się na silne dolegliwości bólowe o nagłym początku,
- stosowali paracetamol, ibuprofen lub inny niesteroidowy lek przeciwzapalny (NLPZ), ale okazały się nieskuteczne,
- ze względu na nadciśnienie lub chorobę wrzodową nie mogą stosować NLPZ.
Paracetamol z kodeiną możemy polecić w szczególności:
- pacjentowi z bólem zęba lub po ekstrakcji zęba,[1]
- pacjentowi z napięciowym bólem głowy,[2]
- pacjentowi, który prosi coś na ból po złamaniu, skręceniu, stłuczeniu,
- pacjentce z bólem menstruacyjnym, która nie może stosować NLPZ – leków preferowanych w bólach menstruacyjnych,
- pacjentce z bólem poporodowym, która nie karmi piersią,
- pacjentce w II i III trymestrze ciąży, gdy bezpieczniejsze leki przeciwbólowe — paracetamol (przez cały okres ciąży) i ibuprofen (w II trymestrze) nie pomagają.[3][4]
Paracetamol z kodeiną – Jak stosować?
Paracetamol z kodeiną stosuje się:
- w dawkach podzielonych, co 6-8 godzin, nie przekraczając maksymalnej dobowej dawki paracetamolu 4 g i kodeiny 240 mg,[3][5]
- między posiłkami – obecność pożywienia w żołądku może opóźniać początek działania paracetamolu,
- doraźnie i nie dłużej niż przez 3 dni – przewlekłe stosowanie nie jest zalecane, ponieważ zwiększa się ryzyko wystąpienia działań niepożądanych kodeiny.[4]
Paracetamol z kodeiną – Jak działa?
Paracetamol to lek o działaniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym. Kodeina jest opioidem, który w organizmie metabolizuje w ok. 10% do morfiny i to przede wszystkim ona odpowiada za przeciwbólowy efekt kodeiny.
Dwa przeglądy systematyczne (w tym przegląd Cochrane) wykazały, że połączenie paracetamolu z kodeiną działa przeciwbólowo dłużej i skuteczniej w porównaniu do obu tych leków stosowanych w monoterapii.[6][7]
Paracetamol z kodeiną – Na co uważać?
Częściej niż u 1 pacjenta na 100, a w wyższych dawkach nawet u 10% pacjentów mogą wystąpić działania niepożądane kodeiny takie jak:
- nudności i wymioty
- zawroty głowy i omdlenia,
- uspokojenie i senność (rzadziej niż w przypadku silnych opioidów),
- zaparcie (zwykle przy przewlekłym stosowaniu).[4]
Możemy doradzić pacjentowi, aby w trakcie terapii paracetamolem z kodeiną:
- pił większe niż zazwyczaj ilości płynów,
- spożywał produkty bogate w błonnik (na przykład warzywa, owoce, kasze, makarony, otręby),
- w razie wystąpienia zaparcia zastosował syrop zawierający laktulozę.[8] (Patrz: “Laktuloza – Ścieżka rekomendacji”.)
Odradzimy stosowanie preparatów z paracetamolem i kodeiną:
- dzieciom poniżej 12. roku życia, gdyż metabolizm kodeiny u najmłodszych przebiega szybko i może wystąpić nadmierna sedacja i spowolnienie oddychania,[4]
- dzieciom między 12. a 18 rokiem życia, jeśli cierpią na zaburzenia układu oddechowego,
- matkom karmiącym piersią, ponieważ u części kobiet (tzw. szybkich metabolizerów) lek może w krótkim czasie osiągać wysokie stężenie w mleku i wywołać u niemowląt objawy toksycznego działania opioidów: senność, osłabienie, problemy z oddychaniem,[4]
- pacjentom z ostrym i ciężkim uszkodzeniem wątroby i nerek,
- kobietom w I trymestrze ciąży.[9]
Jeśli pacjent jest osobą niedożywioną, wychudzoną, odwodnioną, cierpi na ciężką niewydolność wątroby lub nadużywa alkoholu, jest bardziej narażony na toksyczne działanie paracetamolu. Możemy zalecić zredukowanie dobowej dawki preparatu o połowę, aby zmniejszyć ryzyko działań niepożądanych.[10]
Podczas terapii preparatem zawierającym paracetamol z kodeiną prowadzenie samochodu nie jest bezwzględnie przeciwwskazane.[11] Pamiętajmy jednak, że kodeina, szczególnie w większych dawkach (60-90 mg i więcej), może powodować nadmierne uspokojenie, zawroty głowy, zaburzenia koordynacji ruchowej i ostrości widzenia.[4] Jeśli pacjent zaobserwuje któryś z tych objawów, szczególnie po pierwszym zastosowaniu leku oraz przy zwiększaniu jego dawki, powinien zrezygnować z prowadzenia samochodu.
Kodeina, ze względu na łatwą dostępność bez recepty, bywa stosowana w celach rekreacyjnych, jednorazowe dawki są wtedy kilkukrotnie wyższe niż te lecznicze (>120 mg) i mogą wywoływać efekt odprężenia, euforii, a nawet omamy wzrokowe.[12]
Paracetamol z kodeiną – Na jakie interakcje zwracać uwagę?
Pacjentom stosującym połączenie paracetamolu z kodeiną zwracamy uwagę na interakcje z:
- antagonistami witaminy K – warfaryną (Warfin) i acenokumarolem (Acenokumarol WZF, Sintrom) – paracetamol może nasilać ich działanie, zwiększając tym samym ryzyko krwawień, możemy doradzić pacjentowi częstszą kontrolę wskaźnika INR i stosowanie paracetamolu tylko doraźnie, w dawkach do 2 g na dobę,[13]
- alkoholem – może nasilać efekt sedatywny kodeiny oraz zwiększać ryzyko uszkodzenia wątroby w połączeniu z dużymi dawkami paracetamolu, dlatego spożywanie alkoholu w czasie terapii paracetamolem z kodeiną jest przeciwwskazane,[14][15]
- lekami uspokajającymi, benzodiazepinami, fenobarbitalem lub neuroleptykami – mogą nasilać sedatywne działanie kodeiny i w efekcie powodować senność, zawroty głowy i zaburzenia koncentracji,[3]
- inhibitorami MAO – moklobemidem (Aurorix, Moclar), rasagiliną (Asanix), selegiliną (Segan) – w połączeniu z opioidami istnieje ryzyko wystąpienia zagrażającego życiu zespołu serotoninowego, zastosowanie kodeiny u pacjentów leczonych inhibitorami MAO jest dozwolone, ale rekomendujemy zalecać rozpoczęcie terapii od najmniejszych dawek i stopniowe ich zwiększanie.[16]
Paracetamol z kodeiną – Dodatkowe informacje
Zarejestrowane w Polsce preparaty zawierające paracetamol z kodeiną zestawiono poniżej:
| Kat. | Preparat | Postać | Dawka - Kodeina | Dawka - Paracetamol | Dawka - Kofeina |
|---|---|---|---|---|---|
| OTC | Antidol | tabletki | 15 mg | 500 mg | - |
| OTC | Solpadeine | kapsułki, tabletki, tabletki musujące | 8 mg | 500 mg | 30 mg |
| OTC | Solpadeine Max | tabletki musujące | 12,8 mg | 500 mg | 30 mg |
| Rp | Efferalgan Codeine | tabletki musujące | 30 mg | 500 mg | - |
| Rp | Paramax-Cod | tabletki | 30 mg | 500 mg | - |
| Rp | Talvosilen | tabletki | 20 mg | 500 mg | - |
| Rp | Talvosilen forte | kapsułki | 30 mg | 500 mg | - |
| Rp | Ultracod | tabletki | 30 mg | 500 mg | - |
Pamiętaj, że na jeden paragon (przy jednej transakcji) możesz wydać preparaty bez recepty zawierające łącznie maksymalnie 240 mg kodeiny.
O paracetamolu i kodeinie pisano również w innych opracowaniach:
- (Patrz: “Dawkowanie paracetamolu”.)
- (Patrz: “Leki z kodeiną w ciąży i w czasie karmienia piersią”.)
Piśmiennictwo:
- Single dose oral paracetamol (acetaminophen) with codeine for postoperative pain in adults. Cochrane Database Syst Rev. 2009. pełny tekst ⬏
- Gatoulis S.C. et al.: Assessment of the Efficacy and Safety Profiles of Aspirin and Acetaminophen With Codeine: Results From 2 Randomized, Controlled Trials in Individuals With Tension-Type Headache and Postoperative Dental Pain. Clin Ther. 2012. abstrakt ⬏
- ChPL Antidol ⬏ ⬏ ⬏
- Martindale: Codeine. 2019.[dostęp: 04.08.2019] ⬏ ⬏ ⬏ ⬏ ⬏ ⬏
- ChPL Talvosilen ⬏
- Single dose oral paracetamol (acetaminophen) with codeine for postoperative pain in adults. Cochrane Database Syst Rev. 2009. pełny tekst ⬏
- Analgesic efficacy and safety of paracetamol-codeine combinations versus paracetamol alone: a systematic review. BMJ. 1996.pełny tekst ⬏
- Portenoy R: Prevention and management of side effects in patients receiving opioids for chronic pain. UpToDate 2019 [dostęp: 04.08.2019]pełny tekst ⬏
- ChPL Talvosilen ⬏
- Prescott LF. Paracetamol, alcohol and the liver. Br J Clin Pharmacol. 2000.pełny tekst ⬏
- Rudisill T.M. et al.: Medication use and the risk of motor vehicle collisions among licensed drivers: A systematic review. Accid Anal Prev. 2016. pełny tekst ⬏
- Zawilska J. et al.: Bezpieczne leki OTC? Pozamedyczne wykorzystanie kodeiny. Farm Pol.2016 abstrakt ⬏
- Bertolini A. et al.: Paracetamol: New vistas of an old drug. CNS Drug Rev. 2006.pełny tekst ⬏
- Martindale: Codeine. 2019.[dostęp: 04.08.2019] ⬏
- Martindale: Paracetamol ⬏
- SPS: What is the risk of interaction between opioids and monoamine oxidase inhibitors (MAOIs)? 2018 [dostęp: 04.08.2019] pełny tekst ⬏
