Doustne preparaty żelaza najczęściej zawierają w swoim składzie różne sole żelaza dwuwartościowego, które jest lepiej wchłanianie z przewodu pokarmowego niż żelazo trójwartościowe. Nie ma twardych dowodów na to, że któraś z form soli żelaza jest bardziej skuteczna od drugiej, lecz na ogół tabletki dojelitowe są lepiej tolerowane.[1]
| preparat | kategoria | sól żelaza* | Fe2+* | dawkowanie |
|---|---|---|---|---|
| Ascofer tabletki | OTC | 200 mg glukonianu żelaza(ll) | 23,2 mg | * Dorośli Leczniczo: 3-4 x 2 tabletki Zapobiegawczo: 3 x 1 tabletki * Dzieci powyżej 3 lat Leczniczo: 4-6 mg żelaza / kg m.c. na dobę w dawkach podzielonych. Zapobiegawczo: 2 mg / kg m.c. na dobę w dawkach podzielonych. |
| Tardyferon tabletki o przedłużonym uwalnianiu | Rp | półtorawodny siarczan żelaza (II) | 80 mg | Niedokrwistość o umiarkowanym nasileniu: 1 x 1 tabl. Znaczna niedokrwistość: 2 x 1 tabl. Uzupełnienie rezerw żelaza w organizmie: 1 × 1 tabl przez 1–3 mies. |
| Hemofer prolongatum tabletki o przedłużonym uwalnianiu | Rp | 325 mg siarczanu żelaza (II) | 105 mg | * Dorośli i dzieci po 12 r.ż. Leczniczo : 2 x 1 tabletkę zwykle 10-20 tyg. Zapobiegawczo : 1 x 1 tabletka |
| Feroplex roztwór doustny | Rp | 800 mg proteinianobursztynianu żelaza | 40 mg żelaza III | *Dorośli Leczniczo: 1-2 fiolki dziennie zwykle 2-3 msc. |
| Actiferol Fe kapsułki otwierane lub saszetki z proszkiem | DŚSSPM | pirofosforan żelaza (III) | 30 mg / 15 mg / 7mg | *Noworodki i niemowlęta do 6 m.ż. Leczniczo: dawkowanie indywidualne Zapobiegawczo: dawkowanie indywidualne *Dzieci i niemowlęta po 6 m.ż. Leczniczo : 7 mg / d Zapobiegawczo: dawkowanie indywidualne *Dorośli i młodzież po 12 r.ż. Leczniczo: 30 mg / d Zapobiegawczo: 15 mg / d Kapsułki - Kapsułkę połknąć i popić wodą / otworzyć kapsułkę i wsypać jej zawartość do spożywanego pokarmu. Saszetki - Zawartość 1 saszetki rozpuścić w ciepłym płynie (ok. 1 szklanki wody lub ściągniętego pokarmu matki) lub dodać do niewielkiej ilości kaszki lub zupki. Przyjmować bezpośrednio po przygotowaniu. |
| Ferrum Lek tabletki do żucia | Rp | kompleks wodorotlenku żelaza III i poliizomaltozy | 100 mg żelaza III | Utajony niedobór żelaza (leczenie trwa około 1-2 msc.) *Dzieci w wieku powyżej 12 lat, dorośli i kobiety karmiące piersią 1 x 1 tabletka Niedokrwistość spowodowana niedoborem żelaza (jawny niedobór żelaza) -leczenie trwa zwykle od 3-5 msc lub dłużej. *Dzieci w wieku powyżej 12 lat, dorośli i kobiety karmiące piersią Zwykle 1-3 x 1 tabl. *Kobiety w ciąży 2-3 x 1 tabl., następnie 1 tabletka co najmniej do końca ciąży Utajony niedobór żelaza i zapobieganie niedoborom żelaza 1 x 1 tabl. |
| Ferrum Lek syrop | Rp | kompleks wodorotlenku żelaza III i poliizomaltozy | 50 mg w 5 ml | Utajony niedobór żelaza - leczenie trwa 1-2 msc. *Dzieci w wieku od 1 roku do 12 lat 2,5 do 5 ml na dobę. *Dzieci w wieku powyżej 12 lat, dorośli i kobiety karmiące piersią 5-10 ml na dobę. Niedokrwistość spowodowana niedoborem żelaza (jawny niedobór żelaza) - leczenie trwa od 3-5 msc lub dłużej *Niemowlęta w wieku do 1 roku Dawka początkowa 2,5 ml na dobę. Następnie lekarz może stopniowo zwiększać dawkę do 5 ml na dobę. *Dzieci w wieku od 1 roku do 12 lat 5 do 10 ml na dobę. *Dzieci w wieku powyżej 12 lat, dorośli i kobiety karmiące piersią Zwykle 10-30 ml Kobiety w ciąży - Utajony niedobór żelaza i zapobieganie niedoborom żelaza) 5 do 10 ml Kobiety w ciąży - Niedokrwistość spowodowana niedoborem żelaza(jawny niedobór żelaza) 20-30 ml na dobę, następnie 10 ml co najmniej do końca ciąży. |
| Sorbifer Durules tabletki o przedłużonym uwalnianiu | Rp | 320 mg siarczanu żelaza (II) | 100 mg | *Dorośli i młodzież po 12. rż. Profilaktyka i leczenie niedokrwistości z niedoboru żelaza: 2 x 1 tabl. W niedokrwistości z niedoboru żelaza dawkę można zwiększyć do 3–4 tabl./d w 2 daw. podz. *U kobiet w ciąży w I i II trymestrze: 1 × 1 tabl. *U kobiet w ciąży w III trymestrze oraz w okresie karmienia piersią: 2 x 1 tabl. |
Ilości żelaza w tabeli zostały podane w przeliczeniu na dawkę jednorazową (tabletkę, saszetkę z proszkiem, miarkę syropu).
Związki żelaza w preparatach do podania pozajelitowego
Preparaty żelaza przeznaczone do podania pozajelitowego zawierają w swoim składzie:
- izomaltozyd 1000 żelaza III (Diafer, Monover),
- kompleks wodorotlenku żelaza III i karboksymaltozy (Feriinject),
- kompleks wodorotlenku żelaza III i polimaltozy (CosmoFer, Ferrum Lek),
- kompleks wodorotlenku żelaza III i sacharozy (Venofer).
Żelazo w suplementach diety
Żelazo możemy też znaleźć na rynku w postaci różnych suplementów diety, najczęściej w preparatach wielowitaminowych i tonikach wzmacniających. Oczywiście w przypadku niedoborów żelaza pacjenci powinni przyjmować żelazo zalecone przez lekarza. Niedobór żelaza to problem medyczny, nie tylko żywieniowy.
Poinformuj pacjenta, że przyjmowanie leków z żelazem nie może być zastąpione tańszym suplementem z żelazem. Samodzielna zmiana preparatu nigdy nie jest wskazana. Dodatkowo przy ewentualnej zmianie preparatu konieczne jest dobre zinterpretowanie zawartości mg samych jonów żelaza w tabletce, a nie masy całej soli żelaza. (O przypadku pacjenta stosującego suplementy zamiast leków pisaliśmy tutaj: Przegląd Lekowy – Tramadol, doksepina i biegunka [Case #15])
Postacie żelaza dostępne w aptece
Ze względu na powszechnie znany problem z tolerancją i z przyswajaniem żelaza producenci preparatów prześcigają się w tworzeniu nowych jego form, które miałyby cechować się lepszą przyswajalnością. Żelazo możemy znaleźć m.in. w postaci:
- fumaranu żelazawego (Biofer),
- diglicynianu żelaza, czyli chelatu aminokwasowego żelaza Ferrochel (Olimp Chela Ferr, Szelazo SR, Solgar Gentle Iron),
- glukonianu żelaza (Zdrovital, Floradix),
- liposomów (Ferovit Bio).
Wiele słyszy się w reklamach o tym, że forma chelatowa żelaza jest formą bardziej skuteczną i lepiej tolerowana. Wyniki badań nie dają jednak jednoznacznych wyników, które mogłyby potwierdzić tę teorię. Niektóre badania wykazują, że forma chelatu jest zdecydowanie bardziej skuteczna w leczeniu anemii,[2] podczas gdy inne znów dowodzą o tym, że nie ma znaczącej różnicy w efekcie terapii formą chelatu i np siarczanem żelaza.[3]
Tabletki Biofer, w skład których wchodzi fumaran żelazawy zawierają dodatkowo sproszkowaną hemoglobinę. Ciężko jednak określić jak bardzo deklarowana przez producenta sproszkowana hemoglobina może mieć wpływ na efekt suplementacji żelaza.
Żelazo w preparatach często łączone jest z witaminą C, która ma poprawiać jego wchłanianie. W suplementach przeznaczonych dla kobiet ciężarnych i planujących ciążę żelazo występuję dodatkowo z kwasem foliowym (Biofer Folic).
Wśród preparatów wielowitaminowych warto zwrócić uwagę na płyn z żelazem i witaminami Floradix. Według deklaracji producenta suplement ten zawiera w swoim składzie żelazo, witaminę C i witaminy z grupy B, wzbogacony jest o ekstrakty roślinne z owoców i warzyw, które mają wspomagać trawienie i zapobiegać zaparciom towarzyszącym suplementacji żelaza. Dawka żelaza zalecana dorosłym do spożycia to 15 mg żelaza zawarte w dwóch miarkach płynu (20ml). Preparat polecany jest kobietom obficie miesiączkującym, podczas ciąży i w okresie laktacji, dzieciom, młodzieży, osobom starszym, rekonwalescentom, wegetarianom oraz osobom prowadzącym aktywny tryb życia, jednak miejmy na uwadze fakt, że jest to tylko suplement i nie powinien być stosowany w leczeniu niedokrwistości i stwierdzonego niedoboru żelaza. Może być stosowany już od 3 roku życia.
Piśmiennictwo
- UpToDate: Treatment of iron deficiency anemia in adults [dostęp 22.02.2017] pełny tekst⬏
- Szarfarc SC, De cassana LM, Fujimori E, Guerra-shinohara EM, De oliveira IM. Relative effectiveness of iron bis-glycinate chelate (Ferrochel) and ferrous sulfate in the control of iron deficiency in pregnant women. Arch Latinoam Nutr. 2001;51(1 Suppl 1):42-7. abstrakt⬏
- Ximena Duque et al. Effect of supplementation with ferrous sulfate or iron bis-glycinate chelate on ferritin concentration in Mexican schoolchildren: a randomized controlled trial. Nutr J. 2014; 13: 71. pełny tekst⬏
