Do apteki zgłasza się wiele pacjentek borykających się z uciążliwymi objawami menopauzy. Jaka jest skuteczność dostępnych leków OTC na menopauzę?

Co rozumiemy przez menopauzę?

Menopauzą określa się okres, w którym przez ostatnie 12 miesięcy nie wystąpiła miesiączka. Poprzedzana jest okresem przedmenopauzalnym, który charakteryzuje się nieregularnymi krwawieniami i trwa zwykle kilka lat. Przeważnie ostatnia miesiączka występuje po 45. roku życia. Cały okres poprzedzający wygaśnięcie czynności jajników jest nazywany także przekwitaniem lub klimakterium.

Objawy zespołu klimakterycznego

Menopauza i współtowarzyszące jej objawy są wynikiem zmian stężenia hormonów płciowych wynikających z zaniku funkcji jajników. Objawy mogą pojawić się już kilka lat przed ostatnim krwawieniem. Często także utrzymują się po zakończeniu miesiączkowania. Pacjentka w okresie menopauzy może się skarżyć m.in. na:

• uderzenia gorąca,
• zaburzenia nastroju,
• przyrost masy ciała,
• suchość w okolicach miejsc intymnych.

W niektórych przypadkach menopauza prowadzi do poważniejszych powikłań, do których należą: osteoporoza, zaburzenia gospodarki lipidowej oraz nowotwory piersi.

Czytaj też:

Zaburzenia popędu, erekcji i ejakulacji bez tajemnic – relacja z konferencji Apteczne Tabu (dzień 3)

Czy irygacje pochwy są bezpieczne?

Czy kubeczki menstruacyjne są bezpieczne?

Składniki preparatów na menopauzę

Głównym zadaniem leków na menopauzę jest załagodzenie jej symptomów. Zwykle opierają się na składnikach roślinnych zawierających fitoestrogeny stosowane razem lub osobno. Do leków OTC dostępnych na polskim rynku zaliczamy: Klimadynon (2,8 mg suchego wyciągu z pluskwicy groniastej), Remifenim (0,018 do 0,026 ml płynnego wyciągu z pluskwicy gorniastej), Soyfem (100 mg suchego wyciągu z nasion soi) oraz Soyfem Forte (230,8 mg suchego wyciągu z nasion soi). Fitoestrogeny są substancjami zbliżonymi pod względem budowy i działania do hormonów płciowych produkowanych przez ludzki organizm.

Fitoestrogeny obecne są m.in. w:

• pluskwicy groniastej,
• nasionach soi,
• koniczynie czerwonej,
• szyszkach chmielu,
• nasionach lnu.

Pluskwica groniasta

Pluskwica groniasta (Cimicifuga racemosa Nutt.) jest rośliną tradycyjnie stosowaną w łagodzeniu przebiegu menopauzy. Szczególnie polecana jest przy takich objawach jak uderzenia gorąca i nocne poty. Dodatkowo podaje się, że może zapobiegać osteoporozie oraz chorobom sercowo-naczyniowym wynikającym ze zmian hormonalnych w okresie menopauzy. Głównymi składnikami aktywnymi o charakterze fitoestrogenów są izoflawony oraz triterpeny.

Lekami dostępnymi bez recepty na polskim zawierającymi wyciąg z kłącza pluskwicy są Klimadynon i Remifemin. W celu złagodzenia uderzeń gorąca i obfitego pocenia się należy stosować dwie tabletki dziennie, nie dłużej niż przez 6 miesięcy.

Mimo popularności pluskwicy wyniki badań co do jej działania są niespójne. Przegląd Cochrane z 2012 roku obejmujący 16 badań z randomizacją wykazał, że nie ma wystarczających dowodów, które mogłyby potwierdzić skuteczność pluskwicy w łagodzeniu przebiegu menopauzy.^[1]

Zobacz też: Pluskwica groniasta (Actaea racemosa L.)

Soja

Fitoestrogenami obecnymi w nasionach soi (Glycine max L) są izoflawony (genisteina oraz daidzeina). Wyciąg z nasion soi obecny jest w lekach Soyfem oraz Soyfem Forte. Wskazaniami do stosowania obu leków są objawy takie jak: uderzenia gorąca, nadmierna potliwość, a ponadto zakłócenia snu oraz uczucie napięcia nerwowego. Lek Soyfem zawiera 100 mg suchego wyciągu z nasion soi, co odpowiada 26 mg izoflawonów w przeliczeniu na genisteinę. W wersji forte znajdziemy 230,8 mg suchego wyciągu z nasion soi (co daje 60 mg genisteiny).

Zalecane dawkowanie leku Soyfem to jedna do maksymalnie czterech tabletek na dobę przyjmowane w dwóch oddzielnych dawkach. Z kolei Soyfem Forte należy zażywać do dwóch tabletek na dobę. Nie należy samodzielnie stosować tych leków dłużej niż 2 lata.

Ponadto producenci suplementów diety takich jak Climea, Menopauzin oraz Femitonina deklarują obecność wyciągu nasion soi w swoich produktach.

Wytyczne Amerykańskiego Stowarzyszenia Endokrynologów Klinicznych z 2011 roku podają, że fitoestrogeny, w tym te zawarte w soi, niejednorodnie łagodzą objawy menopauzy. Ponadto kobiety, które miały w rodzinie osoby chorujące na hormonozależne nowotwory lub są narażone na zdarzenia sercowo-naczyniowe powinny unikać stosowania soi.^[2] Wytyczne Amerykanskiego Stowarzyszenia Położników i Ginekologów podają, że fitestrogeny nie zapobiegają występowaniu uderzeń gorąca. Z części przeprowadzonych badań wynika, że duże dawki genisteiny mogą nieznacznie redukować uderzenia gorąca, jednak jakość przeprowadzonych badań była niska.^[3] Według metaanalizy z 2010 oceniającej wpływ izoflawonów na gęstość mineralną kości u kobiet w okresie okołomenopauzalnym jak na razie nie można stwierdzić, aby oddziaływały one korzystnie na ich strukturę. Badania w tej kwestii wymagają jednak kontynuacji.^[4]

Zobacz też: Soja zwyczajna (Glycine max [L.] Merr.)

Koniczyna czerwona

Izoflawony obecne w ekstrakcie z kwiatów koniczyny czerwonej (Trifolium pratense L.) to m.in. genisteina, daidzeina oraz ich pochodne, czyli te, które występują w nasionach soi. Tradycyjnie przypisuje się jej właściwości obniżające podwyższony poziom cholesterolu. Ponadto ekstrakty z koniczyny czerwonej mają ograniczyć ryzyko występowania osteoporozy. Suplementy diety oparte na tej roślinie to Climeston, Duo-Fem, Femotonina, Promensil Forte oraz Mabelle.

Według przeglądu Cochrane z 2013 dowody na skuteczność fitoestrogenów otrzymanych m.in. z wyciągu koniczyny czerwonej są ograniczone i podobne jak w przypadku soi są niespójne. W świetle dotąd przeprowadzonych badań brakuje wystarczających dowodów na zasadność stosowania preparatów zawierających wyciąg z tej rośliny w łagodzeniu objawów menopauzy.^[3]

Szyszki chmielu

Chmiel (Humulus lupulus L.) zawiera prenylnaryngeninę, czyli kolejny fitoestrogen. Dodatkowo wykazuje działanie uspokajające, które może być pomocne w zaburzeniach snu oraz nadpobudliwości. Ekstrakt z szyszek chmielu wymieniany jest jako składnik suplementów diety takich jak Climea Forte, Duo-Fem (tabletka na noc), Ligunin Termostop, Menopauzin i Menopauzin Forte. (Patrz: “Ziołowe leki uspokajające dostępne w Polsce + porównanie mocy na podstawie DER”.)

Wyniki badań klinicznych z randomizacją co do skuteczności szyszek chmielu są niespójne i nie dają jednoznacznej odpowiedzi.^[5][6]

Zobacz też: Chmiel zwyczajny – Humulus lupulus L.

Nasiona lnu

Len (Linum usitatissimum L.) znalazł się na liście roślin stosowanych w przebiegu menopauzy ze względu na zawartość lignanów. Lignany są również fitoestrogenami, ponieważ w organizmie są przekształcane do substancji estrogenopodobnych. Producenci suplementów diety Climea i Ligunin podają, że produkty te zawierają w swoim składzie wyciągi z nasion lnu. Niestety brakuje wiarygodnych dowodów na skuteczność lnu w łagodzeniu przebiegu menopauzy.

Zobacz też: Len zwyczajny (Linum usitatissimum)

Czytaj też:

Inozytol (mio-inozytol)

Suplementy diety w ciąży – zalecenia i preparaty

Zalecenia dotyczące suplementacji kwasu foliowego przed, w czasie i po ciąży

Pozostałe składniki suplementów diety stosowanych w menopauzie

Niektóre preparaty są wzbogacane o witaminę D oraz wapń (np. Climea forte, Doppelherz Aktiv-Meno Forte, Menopauzin) mające zapobiec demineralizacji kości. W przeglądzie Cochrane z 2014 roku wykazano, że przyjmowanie samej witaminy D nie zapobiega złamaniom, jednak stosowanie jej w połączeniu z wapniem może znacznie zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia.^[7] Niestety wapń wymieniany jako składnik suplementów diety na menopauzę występuje w zbyt małych ilościach, aby mówić o terapeutycznym efekcie. (Patrz: “Aktualne zalecenia suplementacji witaminy D”.)

Stosowanie innych witamin w przebiegu menopauzy przy braku ich niedoboru nie wpływa na jej objawy.

Piśmiennictwo

1. Leach M, Moore V: Black cohosh (Cimicifuga spp.) for menopausal symptoms. Cochrane . 2012. pełny tekst⬏
2. Goodman N: American Association of Clinical Endocrinologists Medical Guidelines for Clinical Practice for the Diagnosis and Treatment of Menopause. Endocrine Practice. 2011. pełny tekst .pdf⬏
3. Lethaby A, Marjoribanks J, Kronenberg F, Roberts H, Eden J, Brown J: Phytoestrogens for vasomotor menopausal symptoms. Cochrane. 2013. pełny tekst⬏⬏
4. Ricci E, et al.: Soy isoflavones and bone mineral density in perimenopausal and postmenopausal Western women: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. J Womens Health (Larchmt). 2010. abstrakt⬏
5. Aghamiri V et al.: The effect of Hop (Humulus lupulus L.) on early menopausal symptoms and hot flashes: A randomized placebo-controlled trial. Complement Ther Clin Pract. 2016. abstrakt⬏
6. Erkkola R, Vervarcke S, Vansteelandt S, Rompotti P, De Keukeleire D, Heyerick A: A randomized, double-blind, placebo-controlled, cross-over pilot study on the use of a standardized hop extract to alleviate menopausal discomforts. Phytomedicine. 2010. abstrakt⬏
7. Avenell A et al.: Vitamin D and vitamin D analogues for preventing fractures in post‐menopausal women and older men. Cochrane. 2014. pełny tekst⬏