Grzybice skóry (ang. dermomycosis) rozwijają się najczęściej w wyniku osłabienia mechanizmów obronnych organizmu, np. w momencie spadku odporności organizmu lub uszkodzenia skóry. Infekcje grzybicze paznokci (ang. onychomycosis) to choroby przewlekłe, które mogą dotyczyć zarówno paznokci rąk, jak i stóp. Większość przypadków grzybicy paznokci dotyczy jednak stóp, ze względu na środowisko sprzyjające rozmnażaniu i rozwojowi grzybów. Zakażenia grzybicze są przypadłością często nawracającą. W przypadku kobiet ciężarnych w leczeniu grzybic zaleca się przede wszystkim stosowanie preparatów działających miejscowo.
Czytaj też: Wybór leku OTC na opryszczkę, afty i stany zapalne jamy ustnej w ciąży
Leczenie grzybicy skóry i paznokci u kobiet w ciąży powinno odbywać się zastosowaniem preparatów działających miejscowo. Z uwagi na mniejsze przenikanie substancji czynnej do krążenia ogólnego, a tym samym znikome działanie ogólnoustrojowe leku jest to bezpieczniejsza alternatywa w porównaniu z terapią doustną. W poniższej tabeli przedstawiono porównanie bezpieczeństwa miejscowych leków przeciwgrzybiczych.
| Substancja | Briggs I in. | Schaefer, Peters i Miller | ChPL |
|---|---|---|---|
| Klotrimazol | Może być stosowany przez kobiety w ciąży. Unikać stosowania na rozległe obszary skóry | Może być stosowany przez kobiety w ciąży | Brak badań dotyczących stosowania produktu w okresie ciąży i karmienia piersią. Można stosować w okresie ciąży tylko w przypadku zdecydowanej konieczności[1] |
| Mikonazol | Może być miejscowo stosowany przez kobiety w ciąży. Unikać stosowania na rozległe obszary skóry | Może być miejscowo stosowany przez kobiety w ciąży. | Nie ma dowodów na teratogenne działanie mikonazolu u zwierząt, jednak stosowany doustnie wywierał toksyczne działanie na płód. Należy więc zawsze rozważyć stosunek potencjalnego ryzyka względem oczekiwanych korzyści terapeutycznych |
| Terbinafina | Brak danych o działaniu na kobiety w ciąży, badania na zwierzętach sugerują niskie ryzyko | Miejscowa aplikacja jest prawdopodobnie nieszkodliwa dla kobiet w ciąży | Brak wystarczających danych dotyczących stosowania terbinafiny przez kobiety w ciąży. W związku z tym nie należy stosować produktu w okresie ciąży, chyba że korzyści dla matki wynikające z jego zastosowania przeważają nad potencjalnym ryzykiem dla płodu i dziecka. Badania na zwierzętach nie wykazały toksycznego działania terbinafiny na płód |
| Naftyfina | Brak danych | Należy unikać stosowania przez kobiety w ciąży | Brak wystarczających danych dotyczących stosowania w okresie ciąży lub karmienia piersią. Badania na zwierzętach dotyczące wpływu naftyfiny na rozród nie wykazały zaburzeń płodności, działania embriotoksycznego, teratogennego ani niekorzystnego wpływu na rozwój przed- i pourodzeniowy.[2] |
| Nystatyna | Może być miejscowo stosowana przez kobiety w ciąży | Może być miejscowo stosowana przez kobiety w ciąży | Brak wystarczających danych dotyczących stosowania nystatyny przez kobiety w ciąży. Zagrożenie dla człowieka nie jest znane. Produktu Nystatyna VP nie należy stosować w okresie ciąży, jeśli nie jest to bezwzględnie konieczne.[3] |
| Cyklopiroks | Brak danych o działaniu na kobiety w ciąży, prawdopodobnie bezpieczny | Należy unikać stosowania przez kobiety w ciąży | Brak wystarczających danych dotyczących stosowania cyklopiroksu przez kobiety w ciąży. Nie stosować produktu w okresie ciąży, jeśli nie jest to bezwzględnie konieczne.[4] |
| Amorolfina | Brak danych | Należy unikać stosowania przez kobiety w ciąży | Ze względu na to, że ekspozycja ogólnoustrojowa na amorolfinę jest nieznaczna, nie przewiduje się wpływu leku na organizm. Lek może być stosowany podczas ciąży[5] |
W leczeniu grzybicy skóry gładkiej lekami pierwszego rzutu są klotrimazol oraz mikonazol w postaciach do stosowania miejscowego, natomiast w kandydozie leki pierwszego rzutu to miejscowo działający klotrimazol i mikonazol oraz miejscowo działająca nystatyna.[6]
Grzybica paznokci nie jest stanem nagłym, w związku z tym kobietom ciężarnym zaleca się leczenie miejscowe, a nie systemowe. Niewielkie zmiany na płytce paznokciowej, takie jak zmiany koloru, łamliwość oraz występowanie bruzd, można leczyć z użyciem lakierów zawierających amorolfinę.
Leki, które można polecić zgodnie z ChPL
Pacjentce ciężarnej należy w pierwszej kolejności polecić preparaty do stosowania miejscowego, ze względu na ich słabsze działanie systemowe, a dzięki temu również mniejszy wpływ na płód.
Klotrimazol
Klotrimazol (Clotrimazolum Hasco) po podaniu na skórę wchłania się w mniej niż 2% podanej dawki, natomiast jego stężenie w surowicy wynosi poniżej poziomu oznaczalności. Tym samym nie powoduje działania ogólnoustrojowego, a więc może być stosowany miejscowo przez kobiety ciężarne.[7]
Mikonazol
Mikonazol (Daktarin), dostępny w obrocie w postaci kremu lub pudru leczniczego, pozostaje w skórze po zastosowaniu miejscowym do 4 dni, jednak jego wchłanianie do krążenia ogólnego jest znikome i wynosi mniej niż 1%. Analiza danych zebranych w latach 1985–1992, obejmujących badanie z udziałem 7266 kobiet w ciąży, które w I trymestrze przyjmowały dopochwowo mikonazol, nie wykazała działania teratogennego leku na płód. Dostępne jest jednak badanie pokazujące znaczny wzrost ryzyka samoistnego poronienia po dopochwowym przyjmowaniu mikonazolu w I trymestrze ciąży.[8] Mikonazol może być stosowany przez kobiety w ciąży, jednak krótkotrwale i na małe powierzchnie skóry.
Amorolfina
Amorolfina (Amorolak, Undofen Amorolfina, Myconolak), stosowana w postaci lakieru do paznokci, przenika do krążenia ogólnego w bardzo małym stopniu. Stężenie leku w osoczu w większości przypadków wynosiło poniżej 0,5 ng/ml, nawet w przypadku stosowania dwa razy w tygodniu przez 12 miesięcy. Nie stwierdzono kumulowania się leku w organizmie po długotrwałym leczeniu.[9] Brak jest wystarczającej ilości danych uzyskanych z badań z udziałem ludzi, jednak badania na zwierzętach nie wykazały działania teratogennego leku. Ze względu na to, że znikoma ilość amorolfiny przenika do krążenia i nie wywołuje działania ogólnoustrojowego, lek może być stosowany miejscowo przez kobiety ciężarne.
Leki, które można polecić według badań
Poniżej przedstawiono leki, które można zarekomendować pacjentce ciężarnej w przypadku braku rezultatów przy stosowaniu leków pierwszego wyboru.
Terbinafina
Terbinafina (Terbinafina Ziaja, Lamisillat, Undofen Max Spray) po zastosowaniu miejscowym wchłania się mniej niż w 5%. Z tego względu działanie ogólnoustrojowe terbinafiny jest niewielkie, natomiast samo działanie przeciwgrzybicze utrzymuje się w naskórku przez 7 dni po zakończeniu leczenia. Badanie prospektywne z udziałem 54 kobiet ciężarnych stosujących terbinafinę nie wykazało teratogennego działania leku na płód.[10] Z powodu dostępności małej ilości danych należy jednak zachować ostrożność podczas aplikowania terbinafiny przez kobiety w ciąży.
Nystatyna
Nystatyna jest składnikiem tabletek dopochwowych (Nystatyna VP, 100 000 j.m.), zawiesin oraz leków recepturowych takich jak maści i krople. Praktycznie nie wchłania się z przewodu pokarmowego oraz nie przenika do krążenia ogólnego po podaniu dopochwowym. Badania nie wykazały działania embriotoksycznego ani teratogennego leku. Powszechne użycie nystatyny również przez kobiety ciężarne oraz brak doniesień o negatywnym wpływie na embrion sprawiają, że stosowanie leku można zarekomendować w okresie trwania ciąży.[10]
Leki nierekomendowane
W terapii grzybicy stosowane są również leki, których nie należy polecać kobietom ciężarnym ze względu na całkowity brak badań lub szkodliwe działanie na płód.
Naftyfina
Naftyfina (Exoderil) po zastosowaniu na zdrową skórę przenika do krążenia w ilości około 3–6% podanej dawki.[11] Brak jest jednak wystarczających danych do oceny ryzyka wad rozwojowych i toksycznego działania na embrion po podaniu miejscowym naftyfiny. Z tego powodu lek nie powinien być stosowany podczas ciąży.
Cyklopiroks
Cyklopiroks (Pirolam) w postaci lakieru o stężeniu 8-procentowym po aplikacji – raz dziennie przez 6 miesięcy – na płytkę paznokciową wszystkich 20 palców i przylegającego fragmentu skóry o szerokości 5 mm przez pacjenta z grzybicą paznokci przenika do krążenia ogólnego w ilości mniejszej niż 5% przyjętej dawki.[12] Brak jest wystarczającej liczby danych uzyskanych na podstawie badań z udziałem ludzi, jednak badania na zwierzętach nie wykazały działania teratogennego leku. Należy jednak unikać stosowania cyklopiroksu przez kobiety w ciąży z uwagi na niewystarczającą liczbę wiarygodnych badań potwierdzających jego bezpieczeństwo.[8]
Podsumowanie
Aby ułatwić szybką rekomendację przy pierwszym stole, w poniższej tabeli umieszczony został spis leków należących do każdej z trzech kategorii omówionych w artykule.
| Leki, które można polecić zgodnie z ChPL | Leki, które można polecić na podstawie badań | Leki nierekomendowane |
|---|---|---|
| • klotrimazol • mikonazol • amorolfina | • terbinafina • nystatyna | • naftyfina • cyklopiroks |
Przygotowano na podstawie książki “Leki i ciąża. Bezpieczna farmakoterapia i suplementacja kobiety ciężarnej WYDANIE II“
Piśmiennictwo
- HASCO-LEK. (2013). ChPL Clotrimazolum Hasco.⬏
- Sandoz GmbH. (2012) ChPL Exoderil 10 mg/g, krem⬏
- Bausch Health Ireland Limitedv. (2009) ChPL Nystatyna VP, 100 000 j.m., tabletki dopochwowe⬏
- Polpharma. (2014). ChPL Pirolam lakier.⬏
- Perrigo Poland. (2019). ChPL Undofen Amorolfina.⬏
- Elston, C. A., Elston, D. M. (2013). Treatment of common skin infections and infestations during pregnancy. Dermatologic therapy, 26(4), 312–320. https://doi.org/10.1111/dth.12075⬏
- HASCO-LEK. (2013). ChPL Clotrimazolum Hasco.⬏
- Briggs, G. G., Freeman, R. K., Towers, C. V., Forinash, A. B. (2017). Drugs in pregnancy and lactation: a reference guide to fetal and neonatal risk. Eleventh edition. Lippincott Williams & Wilkins.⬏⬏
- Perrigo Poland. (2019). ChPL Undofen Amorolfina.⬏
- Schaefer, C., Peters, P. W. J., Miller, R. K. (2015). Drugs During Pregnancy and Lactation. Treatment Options and Risk Assessment. Third edition. Academic Press.⬏⬏
- Sandoz GmbH. (2012) ChPL Exoderil 10 mg/g, krem⬏
- Polpharma. (2014). ChPL Pirolam lakier.⬏
