Międzynarodowe Towarzystwo Bólów Głowy (IHS – International Headache Society) wyróżnia trzy grupy bólów głowy: pierwotne bóle głowy (zwane również samoistnymi lub idiopatycznymi), wtórne, czyli objawowe, oraz nerwobóle. Do pierwotnych bólów głowy zaliczane są m.in. migrena oraz napięciowy ból głowy.[1]
Czytaj też: Wybór leku OTC na ból gardła w ciąży
Migrena w ciąży
Migrena cechuje się charakterystycznymi napadami bólów głowy, trwającymi zwykle od kilku do 72 godzin. Ból głowy jest przeważnie jednostronny, zlokalizowany w okolicy czołowej lub okołooczodołowej, najczęściej o charakterze pulsującym i narastającym. Ciąża jest czynnikiem powodującym istotne zmniejszenie częstości i nasilenia napadów migreny u większości kobiet. Głównym czynnikiem odpowiedzialnym za poprawę jest wysokie stężenie estrogenów. W pierwszym trymestrze ciąży poprawa następuje u 11% kobiet, w drugim – u 53%, a w trzecim – u 79%.[2][3]
Leczenie migreny w ciąży
Zanim zarekomendujesz ciężarnej pacjentce leki, poinformuj ją o niefarmakologicznych metodach zapobiegania napadom migreny – takich jak: psychoterapia, techniki relaksacyjne, odpoczynek, metody autosugestii, joga, biofeedback, krioterapia, masaże, akupresura. Ponadto poleca się zmianę stylu życia, regularne pory snu, pracy i posiłków, unikanie czynników wyzwalających, nadmiernego wysiłku fizycznego, a przede wszystkim stresu. U większości kobiet postępowanie takie jest wystarczające do znacznego zredukowania częstości napadów.
Leczenie farmakologiczne zaleca się w przypadku ciężkich napadów migreny, zwłaszcza z wymiotami, mogącymi prowadzić do odwodnienia. W terapii migreny stosowane są leki przerywające napad oraz leczenie profilaktyczne.
Ból głowy typu napięciowego
Jest to najczęstsza postać bólu głowy, dotycząca nawet 60% populacji. Ból ten ma charakter uciskowy lub ściskający, występuje najczęściej obustronnie, trwa zwykle kilka godzin lub może być ciągły. Często towarzyszą mu objawy takie jak: fotofobia, fonofobia, łagodne nudności.[4]
Leczenie napięciowego bólu głowy w ciąży
Zanim zarekomendujesz ciężarnej pacjentce leki, poinformuj ją o niefarmakologicznych metodach terapii, takich jak techniki relaksacyjne i radzenia sobie ze stresem, psychoterapia, biofeedback. Napady bólu głowy można leczyć doraźnie, przestrzegając tych samych zasad co w przypadku migreny. W zasadzie nie zaleca się leczenia profilaktycznego w przypadku napięciowego bólu głowy, gdyż często jest nieskuteczne. W szczególnie uzasadnionych przypadkach zalecane jest stosowanie leków przeciwdepresyjnych w małej dawce.
Leki, które można polecić zgodnie z ChPL
W przypadku migreny lekiem pierwszego rzutu u kobiet w ciąży jest paracetamol, który można zarekomendować również kobiecie cierpiącej na napięciowe bóle głowy.
Paracetamol
Paracetamol (Apap, Panadol) to najlepiej przebadany lek przeciwbólowy. Jest lekiem pierwszego rzutu w leczeniu napięciowego bólu głowy w ciąży. Jest też najbezpieczniejszy, dlatego może być stosowany przez cały okres trwania ciąży i stanowi odpowiedni wybór dla pacjentek z objawami zgagi, chorobą refluksową przełyku, chorobą wrzodową lub niewydolnością nerek. Zalecana dawka jednorazowa to 500–1000 mg.
Leki, które można polecić na podstawie badań
W przypadku opisanych w tym podrozdziale leków brakuje silnych dowodów na bezpieczeństwo ich stosowania w okresie ciąży. Z uwagi na to rekomenduje się je do krótkotrwałego doraźnego stosowania w przypadku silnego bólu głowy. Zasadniczo nie zaleca się profilaktycznego leczenia migreny w ciąży. Leki można je zarekomendować tylko wówczas, gdy napady są wyjątkowo ciężkie i występują bardzo często (>3 na miesiąc).
Sumatryptan
Sumatryptan może być stosowany przez ciężarne pacjentki, którym ból uniemożliwia normalne funkcjonowanie. Dostępne dane wskazują, że u dzieci kobiet stosujących sumatryptan w ciąży nieznacznie częściej występowała atrezja przełyku.[3]
Beta-adrenolityki
W przypadku konieczności włączenia leczenia profilaktycznego można rozważyć stosowanie β-adrenolityków takich jak metoprolol lub propranolol, należy jednak pamiętać, że leki te mogą powodować ograniczenie wzrostu i bradykardię u płodu.[3]
Leki przeciwdepresyjne
W przypadku konieczności włączenia leczenia profilaktycznego można też stosować leki przeciwdepresyjne w małych dawkach, np. amitryptylinę. Większe dawki mogą zwiększać ryzyko wystąpienia u noworodka działań niepożądanych, takich jak: depresja, tachykardia, drażliwość, drgawki, skurcze mięśni.[3]
Leki nierekomendowane
W ciąży zaleca się stosowanie leków doraźnie zwalczających napad bólu głowy tylko w szczególnie uzasadnionych przypadkach, po dokładnym rozpatrzeniu wszystkich możliwych korzyści dla matki i ryzyka dla płodu.
Kwas acetylosalicylowy i NLPZ
Ciężarnym nie należy zalecać kwasu acetylosalicylowego i innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), zwłaszcza w III trymestrze ciąży i w dużych dawkach. Mogą one wywoływać szereg działań niepożądanych takich jak: zwiększenie ryzyka krwawienia z przewodu pokarmowego, zwężenie przewodu tętniczego u płodu, przedwczesne zamknięcie przewodu tętniczego u płodu, rozwój martwiczego zapalenia jelit, krwawienia dokomorowe.
Tryptany inne niż sumatryptan
Tryptanów innych niż sumatryptan nie powinno się rekomendować ciężarnym, gdyż nie ma wystarczających dowodów z badań klinicznych potwierdzających bezpieczeństwo ich stosowania.
Kodeina
Ciężarnym nie należy rekomendować leków przeciwbólowych zawierających paracetamol i kodeinę (Solpadeine). Może ona zwiększać ryzyko występowania rozszczepu podniebienia i przepukliny pępkowej. Dodatkowo może powodować uzależnienie i zaparcia.
Pochodne ergotaminy
Pochodne ergotaminy są przeciwwskazane w ciąży – zwiększają ryzyko poronienia, ponieważ wpływają na czynność skurczową macicy.
Leki przeciwpadaczkowe
W leczeniu profilaktycznym nie powinno się stosować leków przeciwpadaczkowych, zwłaszcza starej generacji, jak kwas walproinowy, gdyż mogą wywierać działanie teratogenne.
Podsumowanie
Aby ułatwić szybką rekomendację przy pierwszym stole, w poniższej tabeli umieszczony został spis leków należących do każdej z trzech kategorii omówionych w artykule.
| Leki, które można polecić zgodnie z ChPL | Leki, które można polecić na podstawie badań | Leki nierekomendowane |
|---|---|---|
| • paracetamol | • sumatryptan • metoprolol • propranolol • amitryptylina | • kwas acetylosalicylowy • tryptany (poza sumatryptanem) • kodeina • pochodne ergotaminy • kwas walproinowy |
Przygotowano na podstawie książki “Leki i ciąża. Bezpieczna farmakoterapia i suplementacja kobiety ciężarnej WYDANIE II“
Piśmiennictwo
- Headache Classification Committee of the International Headache Society (IHS) The International Classification of Headache Disorders, 3rd edition. (2018). Cephalalgia: an international journal of headache, 38(1), 1–211. https://doi.org/10.1177/0333102417738202⬏
- Kvisvik, E. V., Stovner, L. J., Helde, G., Bovim, G., & Linde, M. (2011). Headache and migraine during pregnancy and puerperium: the MIGRA-study. The journal of headache and pain, 12(4), 443–451. https://doi.org/10.1007/s10194-011-0329-1.⬏
- Goadsby, P. J., Goldberg, J., & Silberstein, S. D. (2008). Migraine in pregnancy. BMJ (Clinical research ed.), 336(7659), 1502–1504. https://doi.org/10.1136/bmj.39559.675891.AD⬏⬏⬏⬏
- Saldanha, I. J., Cao, W., Bhuma, M. R., Konnyu, K. J., Adam, G. P., Mehta, S., Zullo, A. R., Chen, K. K., Roth, J. L., & Balk, E. M. (2021). Management of primary headaches during pregnancy, postpartum, and breastfeeding: A systematic review. Headache, 61(1), 11–43. https://doi.org/10.1111/head.14041⬏
